- پیش گفتار 1
- اشاره 3
- شناخت منابع 3
- ب) کتاب های رجالی 9
- ج) کتاب های تاریخی 10
- چکیده 11
- الف) میلاد 12
- اشاره 12
- ج) القاب 13
- ب) نام 13
- د) مادر 14
- ه) ولادت پنهانی 18
- 1. دوره اختفا 20
- اشاره 20
- ز) دوره های زندگی حضرت 20
- 2. غیبت صغرا 22
- 3. غیبت کبرا 23
- چکیده 25
- اشاره 27
- الف) وضعیت سیاسی 29
- 1. انتقال مرکز خلافت از بغداد به سامرا 29
- 2. نفوذ و تسلّط ترکان 31
- 5. ستم گری وزیران و امیران 34
- اشاره 35
- 6. فتنه ها و آشوب های داخلی 35
- یکم. آشوب های بغداد 36
- دوم. آشوب های سامرا 37
- سوم. فتنه خوارج 37
- چهارم. شورش «صاحب زنج» (زنگیان) 38
- اشاره 51
- 7. خودمختاری مناطق تحت نفوذ 51
- دوم. شمال افریقا (تونس و دیگر مناطق) 52
- سوم. ایران 52
- پنجم. سوریه 54
- چهارم. مصر 54
- 8. تغییر ماهیت و اهداف فتوحات 55
- اشاره 57
- 1. عیاشی 57
- 3. جشن ها 59
- 4. بزم ها 62
- 5. بخشش ها 63
- 6. طعام ها 67
- چکیده 79
- اشاره 81
- الف) وضعیت فکری 83
- ب) وضعیت سیاسی 85
- 1. انتقال عسکریین علیهما السلام از مدینه به سامرا و نظارت فراوان بر آنان 85
- 2. شیوه های مبارزه سیاسی عسکریین علیهما السلام 86
- ج) وضعیت اجتماعی 89
- اشاره 89
- اشاره 89
- 1. وضعیت شیعیان 89
- سوم. اخراج از سِمت ها 90
- دوم. فشار 90
- اشاره 91
- یکم. نفوذ امام هادی علیه السلام 91
- 2. پایگاه اجتماعی و نفوذ رهبری شیعه 91
- چهارم. گرفتن امکانات اقتصادی 91
- دوم. نفوذ امام عسکری علیه السلام 96
- اشاره 101
- 1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم 102
- الف) پیش گویی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام درباره ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و غیبت آن حضرت 102
- 3. حضرت فاطمه علیها السلام 104
- 4. امام حسن مجتبی علیه السلام 105
- 6. امام سجاد علیه السلام 106
- 7. امام باقر علیه السلام 107
- 8. امام صادق علیه السلام 108
- 9. امام کاظم علیه السلام 110
- 10. امام رضا علیه السلام 111
- 11. امام جواد علیه السلام 112
- ب) زمینه سازی امام هادی و امام عسکری علیهما السلام برای ورود شیعه به عصر غیبت 113
- 1. تبیین نزدیکی ولادت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، آغاز غیبت و چگونگی آن 113
- اشاره 113
- 2. کاهش ارتباط مستقیم با شیعیان 117
- 3. سامان دهی و تقویت سازمان وکالت 118
- چکیده 120
- اشاره 121
- اشاره 123
- ب) علل تشکیل سازمان وکالت و استمرار و گسترش فعالیت آن تا پایان عصر غیبت 123
- 1. لزوم ارتباط میان رهبری و پیروان 124
- 2. خفقان در دوره عباسیان و لزوم حفظ شیعیان و مکتب 124
- ج) بررسی محدوده زمانی و جغرافیایی فعالیت سازمان وکالت 125
- 4. رفع بلاتکلیفی از شیعه در ایام حبس امامان علیهم السلام و در عصر غیبت 125
- اشاره 125
- 3. آماده سازی شیعه برای ورود به عصر غیبت 125
- · مدینه 128
- 1. حجاز 128
- · مکه 129
- · یمن 129
- 2. عراق 130
- · کوفه 130
- · بغداد 130
- · سامرا 131
- اشاره 132
- · واسط 132
- · بصره 132
- · خراسان بزرگ 132
- 3. ایران 132
- · قم 133
- · ری 134
- · همدان 135
- · قرمیسین 136
- · اهواز 136
- د) وظایف و مسئولیت های سازمان وکالت 137
- · مصر 137
- اشاره 137
- 1. دریافت، تحویل و توزیع وجوه شرعی 138
- 3. راهنمایی و ارشاد شیعیان و مناظره با مخالفان 141
- 4. نقش سیاسی سازمان وکالت 143
- 5 . نقش ارتباطی سازمان وکالت 145
- 6 . کمک به نیازمندان، و حل مشکلات شیعیان 146
- اشاره 147
- ه) ویژگی ها و شرایط لازم برای وکیلان امامان علیهم السلام 147
- 1. وثاقت یا عدالت 147
- 2. رازداری و پنهان کاری 148
- و) ساختار و شیوه های عملکرد سازمان وکالت 149
- 1. رهبری 149
- 2. وکیل ارشد یا سر وکیل 150
- 4. بهره گیری از اصل تقیّه و پنهان کاری 151
- 3. نماینده های سیار 151
- 5 . بهره گیری از وسایل ارتباطی مناسب 153
- ز) معرفی مهم ترین وکیلان امامان علیهم السلام تا عصر غیبت صغرا 154
- 1. عبدالرحمان بن الحجاج 154
- اشاره 154
- 2. محمد بن سنان 155
- 3. معلّی بن خُنَیس 155
- 5. مفضّل بن عمر جعفی 156
- 6. علی بن یقطین 156
- 12. عثمان بن عیسی رواسی 157
- 10. زیاد بن مروان قندی 157
- 8. ابراهیم بن سلام نیشابوری 157
- 7. عبدالله بن جُندَب 157
- 9. علی بن ابی حمزه بطائنی 157
- 11. احمد بن ابی بشر سرّاج 157
- 16. فضل بن سنان 158
- 17. هشام بن ابراهیم عباسی 158
- 14. عبدالعزیز بن المهتدی 158
- 15. علی بن مهزیار اهوازی 158
- 21. محمد بن الفرج 159
- 19. زکریا بن آدم قمی 159
- 20. ابراهیم بن محمد همدانی 159
- 23. علی بن جعفر همانی 160
- 24. فارس بن حاتم قزوینی 160
- 25. علی بن الحسین بن عبد ربّه 160
- 27. ابراهیم بن مهزیار 161
- 28. عثمان بن سعید عَمری 161
- 29. احمد بن اسحاق قمی 161
- 30. محمد بن احمد بن جعفر القمی العطّار القطّان 162
- 32. ایّوب بن الناب 162
- 31. ابراهیم بن عبده النیشابوری 162
- چکیده 163
- اشاره 166
- وضعیت سیاسی، اجتماعی و فکری عصر غیبت 167
- الف) وضعیت سیاسی 167
- اشاره 167
- دوم. ظهور قرامطه 173
- یکم. انتقال خلافت از سامرا به بغداد 173
- چهارم. ظهور مهدی در شمال افریقا و تأسیس دولت فاطمی در مصر 176
- اشاره 179
- ب) وضعیت اجتماعی 179
- 2. اختلافات قومی و قبیله ای 180
- اشاره 181
- یکم. عیاشی و خوش گذرانی 181
- دوم. اسراف و تبذیرهای گسترده 182
- ج) وضعیت فکری 184
- اشاره 184
- 1. پیدایی مکتب اشعری 184
- 2. تدوین کتاب های روایی 185
- الف) آغاز غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 186
- تاریخ غیبت و چگونگی آغاز آن 186
- ب) شهادت امام حسن عسکری علیه السلام 188
- ج) تلاش حکومت برای یافتن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 191
- اشاره 193
- د) اقدامات جعفر 193
- 1. نماز بر پیکر امام علیه السلام 193
- 3. ادعای ارث 194
- 2. ادعای امامت و جانشینی 194
- 4. تحریک حکومت برای دست گیری امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 194
- 5. توبۀ جعفر 195
- ه) داستان سرداب 195
- اشاره 198
- فلسفه غیبت 198
- 1. رازی از رازهای الهی 200
- 2. آزمایش و غربال انسان های صالح 201
- 4. آمادگی جهانی 203
- 3. ستم پیشه بودن انسان ها 203
- 5. آزادی از یوغ بیعت با طاغوت های زمان 203
- ویژگی های دورۀ غیبت صغری 205
- اختلافات فرقه ای پس از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- زمینۀ پیدایی فرقه های جدید شیعی بعد از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- اشاره 207
- اشاره 207
- 1. اعتقاد به امامت جعفر، پسر امام هادی علیه السلام 209
- 3. اعتقاد به استمرار امامت امام حسن عسکری علیه السلام 210
- 2. اعتقاد به امامت فرزند دیگری از امام عسکری علیه السلام 210
- 4. اعتقاد به امامت محمد بن علی، برادر امام حسن عسکری علیه السلام 211
- 6. اعتقاد به دورۀ فترت 212
- 5. اعتقاد به توقف در امامت 212
- اشاره 213
- اشاره 214
- الف) معرفی اجمالی نوّاب اربعه 214
- 1. ابو عَمرو، عثمان بن سعید عَمروی 214
- 2. محمد بن عثمان بن سعید عَمروی 220
- 3. ابوالقاسم، حسین بن روح نوبختی 223
- 4. ابوالحسن علی بن محمد سَمَری 227
- ب) ملاک های نصب نوّاب اربعه 230
- ج) چگونگی ارتباط نوّاب اربعه با شیعیان 233
- د) وظایف و مسئولیت های نوّاب اربعه 235
- اشاره 235
- 2. حفظ امام عجل الله تعالی فرجه الشریف از راه پنهان داشتن نام و مکان آن حضرت 237
- 3. سازماندهی و سرپرستی سازمان وکالت 237
- 4. پاسخ گویی به پرسش های فقهی و مشکلات عقیدتی 238
- 6. مبارزه با غالیان و مدّعیان دروغین نیابت و بابیت و افشای ادعاهای باطل آنان 239
- 5. اخذ و توزیع اموال متعلق به امام عجل الله تعالی فرجه الشریف 239
- 7. مبارزه با وکیلان خیانت کار 240
- 8. آماده سازی مردم برای پذیرش غیبت کبری 241
- اشاره 242
- نصب وکیلان برای نواحی شیعه نشین در عصر غیبت صغری 242
- 2. ابوعبدالله بن هارون بن عمران همدانی 244
- 1. ابوالحسین محمد بن جعفر اسدی کوفی رازی 244
- 3. محمد بن صالح بن محمدهمدانی 245
- 4. ابواسحاق، محمد بن ابراهیم بن مهزیار اهوازی 245
- 5. قاسم بن علاء 246
- 6. حسن بن محمد بن قطاه صیدلانی 246
- 7. محمد بن شاذان بن نُعیم شاذانی نیشابوری 246
- 11. علی بن حسین بن علی طبری 247
- 9. قاسم بن محمد بن علی بن ابراهیم همدانی 247
- 10. ابوعلی بسطام بن علی 247
- 8. عزیز بن زهیر 247
- 13. حسن بن نضر قمی 248
- 12. ابوهاشم، داود بن قاسم جعفری 248
- وکلای خائن و مدّعیان دروغین وکالت 248
- اشاره 248
- 14. حاجز بن یزید الوشّاء 248
- اشاره 249
- الف) خیانت و فساد در برخی از کارگزاران سازمان وکالت 249
- 1. واقفیه 250
- 3. فارس بن حاتم قزوینی، وکیل خائن امام هادی علیه السلام 252
- 5. کار زشت وکیل امام عسکری علیه السلام 254
- 4. عروه بن یحیی؛ سوزاندن و دزدی اموال امام عسکری علیه السلام 254
- 6. احمد بن هلال عبرتائی و احمد بن هلال کرخی 255
- 7. ابوطاهر محمد بن علی بن بلال بلالی 256
- 8. أبوجعفر محمد بن علی شلمغانی ابن أبی عزاقر 257
- 2. علی بن حسکه، قاسم شعرانی یقطینی، و محمد بن فرات 260
- اشاره 260
- ب) مدعیان دروغین وکالت و بابیّت 260
- 1. ابوعبدالله، احمد بن محمد سیّاری 260
- 3. حسن بن محمد بن بابا القمی 261
- 4. ابومحمد، الشریعی 262
- 5. محمد بن نصیر النمیری الفهری 262
- 6. ابوبکر محمد بن احمد بن عثمان البغدادی 263
- 7. اسحاق احمر و باقطانی 264
- 8. حسین بن منصور حلّاج 265
- 9. ابودلف محمد بن المظفر الکاتب 266
- الف) وضعیت فکری 268
- وضعیت فکری و سیاسی - اجتماعی شیعه 268
- ب) وضعیت سیاسی 269
- ج) وضعیت اجتماعی 271
- چکیده 272
- اشاره 276
- 1. شیعه پیش از غیبت کبری (از قرن یکم تا چهارم قمری) 276
- الف) تاریخ شیعه، نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 276
- اشاره 276
- 2. شیعه در عصر غیبت کبری 278
- 3. نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 280
- ب) مبارزات فکری و سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 288
- اشاره 288
- 1. مبارزۀ فکری علمای شیعه در عصر غیبت 291
- 2. فقاهت شیعه و مراکز آن در عصر غیبت 292
- اشاره 293
- 3. مراحل تکامل فقه و فقاهت شیعه 293
- یکم. فقه و فقاهت در دوران حضور ائمه علیهم السلام 293
- سوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 294
- دوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت صغری 294
- 4. حوزه های علمیه و مراکز فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 295
- 5. مبارزه های سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 298
- یکم. زمینه های فعالیت سیاسی 298
- اشاره 298
- دوم. مراحل فعالیت سیاسی و انواع آن در هر مرحله 299
- 1. نهاد مرجعیت و تداوم خط امامت و رسالت 301
- ج) دوره های مرجعیت دینی (علمی و سیاسی) شیعه در عصر غیبت کبری 301
- 2. مراحل و دوره های مرجعیت 303
- د) مدعیان مهدویت و بابیّت 305
- اشاره 305
- 1. عبیدیان 307
- 2. حاکم بأمرالله 308
- 3. محمد بن تومرت 308
- 5. بابا اسحاق 309
- 6. عباس الریفی 309
- 7. الرجل الجبلی 309
- 8. ملا عرشی کاشانی 309
- 11. محمد جونپوری هندی 310
- 14. شیخ زادۀ کردستانی 310
- 13. شیخ مغربی 310
- 12. مغربی 310
- 10. شیخ عبدالقدیر بخارائی 310
- 17. سنگالی 311
- 18. شیخ سعید یمانی 311
- 16. بنگالی 311
- 19. سودانی 311
- 15. عبدالله العجمی 311
- 21. علی محمد شیرازی 312
- 20. صومال 312
- 22. قادیانی میرزا غلام احمد 313
- چکیده 314
- 1. عصر غیبت 317
- اشاره 317
- الف) سیرت 317
- اشاره 317
- دوم. حفظ و نجات شیعیان از گرفتاری ها و شر دشمنان 318
- یکم. آگاهی از وضعیت و احوال شیعیان 318
- سوم. حضور در میان مردم 319
- پنجم. دستگیری درماندگان، راه یابی گم شدگان، شفای بیماران دور از علاج، ... 320
- چهارم. حضور همیشگی در مراسم حج 320
- یکم. سیرت تربیتی و اخلاقی 321
- دوم. سیرت اجتماعی 322
- سوم. سیرت سیاسی 324
- چهارم. سیرت اقتصادی 327
- پنجم. سیرت علمی 329
- ششم. سیرت قضایی 330
- هفتم. سیرت احیاگری 331
- هشتم. سیرت نبوی و علوی 332
- نهم. سیرت فردی 333
- دهم. سیرت مدیریتی 336
- ب) آثار 339
- اشاره 339
- 1. روایت ها و احتجاج ها 339
- 2. دعاها و نمازها 339
- 4. توقیعات و بیانات 340
- 3. زیارات 340
مانند الانوار فی تاریخ الائمه علیهم السلام، التمحیص فی بیان موجبات تمحیص ذنوب المؤمنین و ...؛(1)
5. احمد ابن واضح یعقوبی، (درگذشته 284 قمری) نویسنده کتاب تاریخ مشهور به تاریخ یعقوبی؛
6. محمد بن حسن بن فروخ صفار، (درگذشته 290 قمری) نویسندۀ کتاب بصائر الدرجات؛
7. احمد بن محمد بن خالد برقی، (درگذشته 274 یا 280 قمری) نویسندۀ کتاب المحاسن؛
8. علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی پدر شیخ صدوق (260 - 328 قمری). ابن ندیم می نویسد: فرزندش ابوجعفر محمد بن علی نوشته است که پدرش حدود دویست کتاب به رشتۀ تحریر آورده است. نجاشی در الفهرست اسم هجده کتابش را یادآور شده است.(2)
9. سعد بن عبدالله بن ابی خلف اشعری قمی، (درگذشته 300 قمری) او چندین کتاب نوشته است، مانند کتاب الرحمه و مناقب شیعه؛(3)
10. ابوالعباس عبدالله بن جعفر حمیری قمی (از اعلام غیبت صغری). او کتاب های بسیاری نوشته است، از جمله کتاب قرب الاسناد؛
11. ابوجعفر محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری قمی. برخی نوشته اند که کتاب قرب الاسناد را ابوجعفر حمیری نوشته است؛(4)
12. ابوزینب محمد بن جعفر نعمانی، از شاگردان ثقه الاسلام محمد بن یعقوب کلینی، نویسنده کتاب الغیبه.
ب) وضعیت سیاسی
شیعه در بغداد، مرکز خلافت عباسی و در عصر غیبت صغری (مانند دوره
1- شیخ طوسی، الغیبه، ص411؛ سید محمد صدر، تاریخ الغیبه الصغری، ص 534.
2- طوسی، الفهرست، ص93.
3- بحارالأنوار، ج52، ص 82 - 83.
4- آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج2، ص256.