- پیش گفتار 1
- اشاره 3
- شناخت منابع 3
- ب) کتاب های رجالی 9
- ج) کتاب های تاریخی 10
- چکیده 11
- الف) میلاد 12
- اشاره 12
- ج) القاب 13
- ب) نام 13
- د) مادر 14
- ه) ولادت پنهانی 18
- اشاره 20
- 1. دوره اختفا 20
- ز) دوره های زندگی حضرت 20
- 2. غیبت صغرا 22
- 3. غیبت کبرا 23
- چکیده 25
- اشاره 27
- 1. انتقال مرکز خلافت از بغداد به سامرا 29
- الف) وضعیت سیاسی 29
- 2. نفوذ و تسلّط ترکان 31
- 5. ستم گری وزیران و امیران 34
- اشاره 35
- 6. فتنه ها و آشوب های داخلی 35
- یکم. آشوب های بغداد 36
- دوم. آشوب های سامرا 37
- سوم. فتنه خوارج 37
- چهارم. شورش «صاحب زنج» (زنگیان) 38
- اشاره 51
- 7. خودمختاری مناطق تحت نفوذ 51
- سوم. ایران 52
- دوم. شمال افریقا (تونس و دیگر مناطق) 52
- پنجم. سوریه 54
- چهارم. مصر 54
- 8. تغییر ماهیت و اهداف فتوحات 55
- اشاره 57
- 1. عیاشی 57
- 3. جشن ها 59
- 4. بزم ها 62
- 5. بخشش ها 63
- 6. طعام ها 67
- چکیده 79
- اشاره 81
- الف) وضعیت فکری 83
- ب) وضعیت سیاسی 85
- 1. انتقال عسکریین علیهما السلام از مدینه به سامرا و نظارت فراوان بر آنان 85
- 2. شیوه های مبارزه سیاسی عسکریین علیهما السلام 86
- اشاره 89
- اشاره 89
- ج) وضعیت اجتماعی 89
- 1. وضعیت شیعیان 89
- سوم. اخراج از سِمت ها 90
- دوم. فشار 90
- اشاره 91
- چهارم. گرفتن امکانات اقتصادی 91
- 2. پایگاه اجتماعی و نفوذ رهبری شیعه 91
- یکم. نفوذ امام هادی علیه السلام 91
- دوم. نفوذ امام عسکری علیه السلام 96
- اشاره 101
- 1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم 102
- الف) پیش گویی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام درباره ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و غیبت آن حضرت 102
- 3. حضرت فاطمه علیها السلام 104
- 4. امام حسن مجتبی علیه السلام 105
- 6. امام سجاد علیه السلام 106
- 7. امام باقر علیه السلام 107
- 8. امام صادق علیه السلام 108
- 9. امام کاظم علیه السلام 110
- 10. امام رضا علیه السلام 111
- 11. امام جواد علیه السلام 112
- ب) زمینه سازی امام هادی و امام عسکری علیهما السلام برای ورود شیعه به عصر غیبت 113
- 1. تبیین نزدیکی ولادت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، آغاز غیبت و چگونگی آن 113
- اشاره 113
- 2. کاهش ارتباط مستقیم با شیعیان 117
- 3. سامان دهی و تقویت سازمان وکالت 118
- چکیده 120
- اشاره 121
- ب) علل تشکیل سازمان وکالت و استمرار و گسترش فعالیت آن تا پایان عصر غیبت 123
- اشاره 123
- 1. لزوم ارتباط میان رهبری و پیروان 124
- 2. خفقان در دوره عباسیان و لزوم حفظ شیعیان و مکتب 124
- 4. رفع بلاتکلیفی از شیعه در ایام حبس امامان علیهم السلام و در عصر غیبت 125
- اشاره 125
- ج) بررسی محدوده زمانی و جغرافیایی فعالیت سازمان وکالت 125
- 3. آماده سازی شیعه برای ورود به عصر غیبت 125
- 1. حجاز 128
- · مدینه 128
- · یمن 129
- · مکه 129
- · بغداد 130
- · کوفه 130
- 2. عراق 130
- · سامرا 131
- اشاره 132
- · واسط 132
- · خراسان بزرگ 132
- · بصره 132
- 3. ایران 132
- · قم 133
- · ری 134
- · همدان 135
- · اهواز 136
- · قرمیسین 136
- · مصر 137
- اشاره 137
- د) وظایف و مسئولیت های سازمان وکالت 137
- 1. دریافت، تحویل و توزیع وجوه شرعی 138
- 3. راهنمایی و ارشاد شیعیان و مناظره با مخالفان 141
- 4. نقش سیاسی سازمان وکالت 143
- 5 . نقش ارتباطی سازمان وکالت 145
- 6 . کمک به نیازمندان، و حل مشکلات شیعیان 146
- اشاره 147
- ه) ویژگی ها و شرایط لازم برای وکیلان امامان علیهم السلام 147
- 1. وثاقت یا عدالت 147
- 2. رازداری و پنهان کاری 148
- و) ساختار و شیوه های عملکرد سازمان وکالت 149
- 1. رهبری 149
- 2. وکیل ارشد یا سر وکیل 150
- 3. نماینده های سیار 151
- 4. بهره گیری از اصل تقیّه و پنهان کاری 151
- 5 . بهره گیری از وسایل ارتباطی مناسب 153
- ز) معرفی مهم ترین وکیلان امامان علیهم السلام تا عصر غیبت صغرا 154
- 1. عبدالرحمان بن الحجاج 154
- اشاره 154
- 2. محمد بن سنان 155
- 3. معلّی بن خُنَیس 155
- 5. مفضّل بن عمر جعفی 156
- 6. علی بن یقطین 156
- 12. عثمان بن عیسی رواسی 157
- 7. عبدالله بن جُندَب 157
- 10. زیاد بن مروان قندی 157
- 8. ابراهیم بن سلام نیشابوری 157
- 11. احمد بن ابی بشر سرّاج 157
- 9. علی بن ابی حمزه بطائنی 157
- 17. هشام بن ابراهیم عباسی 158
- 16. فضل بن سنان 158
- 14. عبدالعزیز بن المهتدی 158
- 15. علی بن مهزیار اهوازی 158
- 19. زکریا بن آدم قمی 159
- 21. محمد بن الفرج 159
- 20. ابراهیم بن محمد همدانی 159
- 25. علی بن الحسین بن عبد ربّه 160
- 23. علی بن جعفر همانی 160
- 24. فارس بن حاتم قزوینی 160
- 28. عثمان بن سعید عَمری 161
- 27. ابراهیم بن مهزیار 161
- 29. احمد بن اسحاق قمی 161
- 30. محمد بن احمد بن جعفر القمی العطّار القطّان 162
- 32. ایّوب بن الناب 162
- 31. ابراهیم بن عبده النیشابوری 162
- چکیده 163
- اشاره 166
- وضعیت سیاسی، اجتماعی و فکری عصر غیبت 167
- الف) وضعیت سیاسی 167
- اشاره 167
- دوم. ظهور قرامطه 173
- یکم. انتقال خلافت از سامرا به بغداد 173
- چهارم. ظهور مهدی در شمال افریقا و تأسیس دولت فاطمی در مصر 176
- اشاره 179
- ب) وضعیت اجتماعی 179
- 2. اختلافات قومی و قبیله ای 180
- اشاره 181
- یکم. عیاشی و خوش گذرانی 181
- دوم. اسراف و تبذیرهای گسترده 182
- ج) وضعیت فکری 184
- اشاره 184
- 1. پیدایی مکتب اشعری 184
- 2. تدوین کتاب های روایی 185
- الف) آغاز غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 186
- تاریخ غیبت و چگونگی آغاز آن 186
- ب) شهادت امام حسن عسکری علیه السلام 188
- ج) تلاش حکومت برای یافتن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 191
- د) اقدامات جعفر 193
- 1. نماز بر پیکر امام علیه السلام 193
- اشاره 193
- 4. تحریک حکومت برای دست گیری امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 194
- 2. ادعای امامت و جانشینی 194
- 3. ادعای ارث 194
- ه) داستان سرداب 195
- 5. توبۀ جعفر 195
- اشاره 198
- فلسفه غیبت 198
- 1. رازی از رازهای الهی 200
- 2. آزمایش و غربال انسان های صالح 201
- 3. ستم پیشه بودن انسان ها 203
- 4. آمادگی جهانی 203
- 5. آزادی از یوغ بیعت با طاغوت های زمان 203
- ویژگی های دورۀ غیبت صغری 205
- اشاره 207
- اشاره 207
- اختلافات فرقه ای پس از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- زمینۀ پیدایی فرقه های جدید شیعی بعد از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- 1. اعتقاد به امامت جعفر، پسر امام هادی علیه السلام 209
- 3. اعتقاد به استمرار امامت امام حسن عسکری علیه السلام 210
- 2. اعتقاد به امامت فرزند دیگری از امام عسکری علیه السلام 210
- 4. اعتقاد به امامت محمد بن علی، برادر امام حسن عسکری علیه السلام 211
- 6. اعتقاد به دورۀ فترت 212
- 5. اعتقاد به توقف در امامت 212
- اشاره 213
- 1. ابو عَمرو، عثمان بن سعید عَمروی 214
- اشاره 214
- الف) معرفی اجمالی نوّاب اربعه 214
- 2. محمد بن عثمان بن سعید عَمروی 220
- 3. ابوالقاسم، حسین بن روح نوبختی 223
- 4. ابوالحسن علی بن محمد سَمَری 227
- ب) ملاک های نصب نوّاب اربعه 230
- ج) چگونگی ارتباط نوّاب اربعه با شیعیان 233
- د) وظایف و مسئولیت های نوّاب اربعه 235
- اشاره 235
- 2. حفظ امام عجل الله تعالی فرجه الشریف از راه پنهان داشتن نام و مکان آن حضرت 237
- 3. سازماندهی و سرپرستی سازمان وکالت 237
- 4. پاسخ گویی به پرسش های فقهی و مشکلات عقیدتی 238
- 6. مبارزه با غالیان و مدّعیان دروغین نیابت و بابیت و افشای ادعاهای باطل آنان 239
- 5. اخذ و توزیع اموال متعلق به امام عجل الله تعالی فرجه الشریف 239
- 7. مبارزه با وکیلان خیانت کار 240
- 8. آماده سازی مردم برای پذیرش غیبت کبری 241
- اشاره 242
- نصب وکیلان برای نواحی شیعه نشین در عصر غیبت صغری 242
- 2. ابوعبدالله بن هارون بن عمران همدانی 244
- 1. ابوالحسین محمد بن جعفر اسدی کوفی رازی 244
- 4. ابواسحاق، محمد بن ابراهیم بن مهزیار اهوازی 245
- 3. محمد بن صالح بن محمدهمدانی 245
- 5. قاسم بن علاء 246
- 6. حسن بن محمد بن قطاه صیدلانی 246
- 7. محمد بن شاذان بن نُعیم شاذانی نیشابوری 246
- 9. قاسم بن محمد بن علی بن ابراهیم همدانی 247
- 11. علی بن حسین بن علی طبری 247
- 10. ابوعلی بسطام بن علی 247
- 8. عزیز بن زهیر 247
- 12. ابوهاشم، داود بن قاسم جعفری 248
- 14. حاجز بن یزید الوشّاء 248
- 13. حسن بن نضر قمی 248
- وکلای خائن و مدّعیان دروغین وکالت 248
- اشاره 248
- اشاره 249
- الف) خیانت و فساد در برخی از کارگزاران سازمان وکالت 249
- 1. واقفیه 250
- 3. فارس بن حاتم قزوینی، وکیل خائن امام هادی علیه السلام 252
- 4. عروه بن یحیی؛ سوزاندن و دزدی اموال امام عسکری علیه السلام 254
- 5. کار زشت وکیل امام عسکری علیه السلام 254
- 6. احمد بن هلال عبرتائی و احمد بن هلال کرخی 255
- 7. ابوطاهر محمد بن علی بن بلال بلالی 256
- 8. أبوجعفر محمد بن علی شلمغانی ابن أبی عزاقر 257
- 2. علی بن حسکه، قاسم شعرانی یقطینی، و محمد بن فرات 260
- اشاره 260
- ب) مدعیان دروغین وکالت و بابیّت 260
- 1. ابوعبدالله، احمد بن محمد سیّاری 260
- 3. حسن بن محمد بن بابا القمی 261
- 5. محمد بن نصیر النمیری الفهری 262
- 4. ابومحمد، الشریعی 262
- 6. ابوبکر محمد بن احمد بن عثمان البغدادی 263
- 7. اسحاق احمر و باقطانی 264
- 8. حسین بن منصور حلّاج 265
- 9. ابودلف محمد بن المظفر الکاتب 266
- وضعیت فکری و سیاسی - اجتماعی شیعه 268
- الف) وضعیت فکری 268
- ب) وضعیت سیاسی 269
- ج) وضعیت اجتماعی 271
- چکیده 272
- اشاره 276
- الف) تاریخ شیعه، نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 276
- 1. شیعه پیش از غیبت کبری (از قرن یکم تا چهارم قمری) 276
- اشاره 276
- 2. شیعه در عصر غیبت کبری 278
- 3. نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 280
- ب) مبارزات فکری و سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 288
- اشاره 288
- 1. مبارزۀ فکری علمای شیعه در عصر غیبت 291
- 2. فقاهت شیعه و مراکز آن در عصر غیبت 292
- اشاره 293
- 3. مراحل تکامل فقه و فقاهت شیعه 293
- یکم. فقه و فقاهت در دوران حضور ائمه علیهم السلام 293
- سوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 294
- دوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت صغری 294
- 4. حوزه های علمیه و مراکز فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 295
- اشاره 298
- 5. مبارزه های سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 298
- یکم. زمینه های فعالیت سیاسی 298
- دوم. مراحل فعالیت سیاسی و انواع آن در هر مرحله 299
- ج) دوره های مرجعیت دینی (علمی و سیاسی) شیعه در عصر غیبت کبری 301
- 1. نهاد مرجعیت و تداوم خط امامت و رسالت 301
- 2. مراحل و دوره های مرجعیت 303
- اشاره 305
- د) مدعیان مهدویت و بابیّت 305
- 1. عبیدیان 307
- 2. حاکم بأمرالله 308
- 3. محمد بن تومرت 308
- 6. عباس الریفی 309
- 8. ملا عرشی کاشانی 309
- 7. الرجل الجبلی 309
- 5. بابا اسحاق 309
- 14. شیخ زادۀ کردستانی 310
- 13. شیخ مغربی 310
- 12. مغربی 310
- 11. محمد جونپوری هندی 310
- 10. شیخ عبدالقدیر بخارائی 310
- 19. سودانی 311
- 15. عبدالله العجمی 311
- 18. شیخ سعید یمانی 311
- 16. بنگالی 311
- 17. سنگالی 311
- 20. صومال 312
- 21. علی محمد شیرازی 312
- 22. قادیانی میرزا غلام احمد 313
- چکیده 314
- 1. عصر غیبت 317
- اشاره 317
- اشاره 317
- الف) سیرت 317
- یکم. آگاهی از وضعیت و احوال شیعیان 318
- دوم. حفظ و نجات شیعیان از گرفتاری ها و شر دشمنان 318
- سوم. حضور در میان مردم 319
- پنجم. دستگیری درماندگان، راه یابی گم شدگان، شفای بیماران دور از علاج، ... 320
- چهارم. حضور همیشگی در مراسم حج 320
- یکم. سیرت تربیتی و اخلاقی 321
- دوم. سیرت اجتماعی 322
- سوم. سیرت سیاسی 324
- چهارم. سیرت اقتصادی 327
- پنجم. سیرت علمی 329
- ششم. سیرت قضایی 330
- هفتم. سیرت احیاگری 331
- هشتم. سیرت نبوی و علوی 332
- نهم. سیرت فردی 333
- دهم. سیرت مدیریتی 336
- اشاره 339
- ب) آثار 339
- 1. روایت ها و احتجاج ها 339
- 2. دعاها و نمازها 339
- 4. توقیعات و بیانات 340
- 3. زیارات 340
فصل سوم: وضعیت سیاسی، اجتماعی و فکری عصر عباسیان در آستانه غیبت صغرا
اشاره
بررسی وضعیت سیاسی - اجتماعی و فکری این عصر در آستانه غیبت امام، برای شناخت هرچه بهتر تاریخ سیاسی عصر غیبت صغرا ضروری است و از این رهگذر می توان به تحلیلی صحیح و جامع درباره این عصر، علل و زمینه های غیبت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف و در نهایت عمق موضع گیری های امام، دست یافت.
خلافت عباسیان بیش از پنج قرن (132- 656 قمری / 794- 1258 میلادی) به طول انجامید؛ یعنی از سال خلافت ابوالعباس سفّاح تا زوال آن به دست تاتارها در بغداد.
مورخان، تاریخ خلافت عباسیان را به چهار دوره تقسیم کرده اند:(1)
عصر عباسیان اول(2) یا دوره نفوذ فارسان (132- 232 قمری / 749 - 847 میلادی)؛
1- دکتر ابراهیم ایّوب، التاریخ العباسی، ص 26-27. برخی دیگر، عصر عباسیان را به دو دورۀ عباسیان اول و عباسیان دوم تقسیم می کنند و عصر دوم را شامل سه دوره نفوذ ترک ها، آل بویه و سلجوقیان می دانند. (نک: دکتر نادیه حسنی صقر، مطلع العصر العباسیّ الثانی، ص 46- 47).
2- خلفای این عصر عبارتند از: 1. سفّاح (132 - 136 قمری / 749- 753 میلادی)؛ 2. منصور (136 - 158 قمری / 753 - 775 میلادی)؛ 3. مهدی (158- 169 قمری / 775 - 785 میلادی)؛ 4. هادی (169 - 170 قمری / 785 - 786 میلادی)؛ 5. رشید (170 - 193 قمری / 786 - 809 میلادی)؛ 6. امین (193 - 198 قمری / 809 - 813 میلادی)؛ 7. مأمون (198 - 218 قمری / 813 - 833 میلادی)؛ 8. معتصم (218 - 227 قمری/ 833 - 842 میلادی)؛ 9. واثق (227 - 232 قمری / 842 - 847 میلادی). نک: دکتر حسن ابراهیم حسن، تاریخ الاسلام، ج 2، ص 20؛ التاریخ العباسی، ص 100.