تاریخ عصر غیبت صفحه 271

آمد و آنان از این فرصت پیش آمده برای احیای آیین شیعی بهره بردند.

این دوره که با سفارت حسین بن روح نوبختی هم زمان بود، فرصت خوبی شد تا او بهتر سازمان مخفی سفارت و وکالت را بتواند رهبری کند. حسین بن روح در زمان وزارت ابن فرات در میان رجال سیاسی موقعیت خوبی داشت و از این فرصت برای بهبود وضع شیعیان استفاده می کرد.

خاندان بنوفرات در زمان خلافت الراضی بالله (322- 329 قمری) نیز در دستگاه خلافت نفوذ داشتند و افزون بر مسئولیت های اداری و مالی، در سال های 325- 326 قمری ابوالفتح فضل بن جعفر ابن فرات به وزارت رسید.

اما در خارج از مرکز خلافت عباسیان و در قلمرو دولت های خودمختار و استقلال طلب، وضع سیاسی شیعه در مجموع بهتر از وضع سیاسی ایشان در مرکز خلافت بود. در برخی از این حکومت ها قدرت سیاسی در دست شیعه بود، مانند:

1. دولت اغالبه در تونس از سال 184 تا 296 قمری؛

2. دولت ادریسیان در مراکش از سال 221 تا 312 قمری؛

3. دولت عبیدیان در مصر از سال 296 تا 567 قمری؛

4. دولت آل بویه در طبرستان و ایران جنوبی و مرکزی از سال 320 تا 438 قمری؛

5. دولت آل حمدان در موصل و حلب از سال 319 تا 394 قمری.

ج) وضعیت اجتماعی

-1

شیعه در مرکز خلافت عباسیان و نیز در مناطقی که حکومت های عباسی نفوذ و حضور اجتماعی گسترده ای داشتند، پایگاه اجتماعی خوبی نداشت. چند عامل در این وضعیت نامطلوب موثّر بوده است، از جمله:

1. سیاست ضدّ شیعی حاکمان عباسی؛

2. پیروزی و غلبۀ مکتب اشعری بر عدلیه (معتزله و شیعه)؛

3. جنایات وحشیانۀ قرامطه و زنگیان که با تبلیغات گسترده، مسئولیت آنان را