تاریخ عصر غیبت صفحه 288

با پیوندی که میان نهضت های اسلامی در سراسر جهان اسلام در یک قرن اخیر به وجود آمده،(1) سرانجام همۀ آنها به حرکتی انقلابی در نیمۀ دوم قرن سیزدهم هجری تبدیل شدند. این موج عظیم بیداری و مبارزه، مناطق وسیعی از جهان اسلام را مانند مصر، سوریه، لبنان، عراق، ترکیه، افغانستان، پاکستان، الجزایر، تونس، مراکش، حجاز، اندونزی، هندوستان و ایران در بر گرفت و مفهوم جدیدی از اندیشه های سیاسی و مبانی عدالت اجتماعی اسلام را در پی چند قرن ایستایی، ستم و تسلیم مطرح نمود.(2)

در بیشتر کشورهای اسلامی، خصلت تاریخی - مردمی بودن روحانیان، رسالت رهبری حرکت ها و جنبش ها را در صد سال اخیر بر دوش رهبران دینی نهاد. نهضت اسلامی امام خمینی رحمه الله اوج همه جنبش های اسلامی تاریخ اسلام و تشیّع به شمار می رود و همۀ آرمان های انقلابی نهضت های اسلامی در سراسر جهان در این نهضت تبلور یافته است.(3)

ب) مبارزات فکری و سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری

اشاره

اسلام دین تفکّر،(4) تعقّل(5) و تکامل علمی(6) و معنوی(7) است. سراسر آیات قرآن و احادیث پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و جانشینان راستین آن حضرت، علم، معرفت، راهنما و راه گشاست.

1- این پیوند را بسیاری از موّرخان به سید جمال الدین اسد آبادی نسبت داده اند، هر چند که غیر از او از دانش مندان بزرگوار شیعه مواضع بسیار ارزنده ای در این زمینه داشته اند. نک: انقلاب اسلامی و ریشه های آن، ص 238 - 243)
2- انقلاب اسلامی و ریشه های آن، ص 241.
3- با نگاهی سریع به وصیت نامۀ سیاسی - الهی امام خمینی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تاریخ پر فروغ این انقلاب تا تشکیل دولت و رهایی از توطئه های پی در پی این تبلور را به خوبی می توان دید.
4- سوره انعام، آیه 50.
5- سوره انفال، آیه 22؛ سوره زمر، آیه 18.
6- سوره بقره، آیه 282.
7- سوره بقره، آیه 282.