تاریخ عصر غیبت صفحه 55

ششم. موصل

گرفتاری و درگیری در موصل و شهرهای اطراف آن و میان کردهای آن منطقه کمتر از دیگر شهرهای اسلامی نبوده است. موصل در سال 253 قمری معرکه قتل و غارت گردید و در سال 260 قمری مورد تعرض و ناراحتی اذکوتکین ترک، عامل خلیفه قرار گرفت، او فسق و فجور را علنی کرد، اموال مردم را به زور از آنان گرفت و به آنان ظلم می کرد. از این رو، مردم قیام کردند و با وی به سختی جنگیدند. مردم سرانجام خانه اذکوتکین را غارت کردند و آن گاه او را از موصل بیرون راندند. قتل و غارت در موصل از آن رو که تا سال ها فرمان داران خلیفه را پذیرا نبود، رو به فزونی و گسترش می نمود.(1)

8. تغییر ماهیت و اهداف فتوحات

بی تردید، هدف از فتوحات در اسلام، رحمت و شفقت برای بلاد فتح شده و رهایی مردم، از زیر یوغ بردگی و بی دادگری و اجرای نظام صحیح اسلامی بوده است، نه کشتار و انتقام و رسیدن به غنایم. از این رو، همواره ارتش اسلامی پیش از جنگ، مردم را به اسلام دعوت می کرد و محاسن اسلام را بر آنان عرضه می داشت. جهاد در اسلام، اهداف و آداب ویژه ای دارد که در جای خود مضبوط است.(2) با وجود این، اهداف و آداب جهاد در هیچ کدام از فتوحات این عصر به چشم نمی خورد.

به گفته ابن اثیر، عباس بن فضل بن یعقوب در سال 237 قمری به قلعه ابن ثور حمله کرد و غنیمت ها و اسیرانی به دست آورد و آن گاه آنان را کشت و از آن جا عازم شهر قَصر یانَّه شد و آن جا را هم غارت کرد و سوزاند و ویران کرد. او در سال 238 قمری هم راه با بسیاری به شهر قصر یانّه گام نهاد، غنیمت ها گرفت و ویرانی ها به بار آورد. وی از آن جا به شهرهای قطانیه، سرقوسه، نوطس و رخوس لشکر کشید و پس از به دست آوردن غنایم، آن سرزمین ها را نیز به آتش کشید. عباس بن فضل