- پیش گفتار 1
- اشاره 3
- شناخت منابع 3
- ب) کتاب های رجالی 9
- ج) کتاب های تاریخی 10
- چکیده 11
- الف) میلاد 12
- اشاره 12
- ج) القاب 13
- ب) نام 13
- د) مادر 14
- ه) ولادت پنهانی 18
- 1. دوره اختفا 20
- اشاره 20
- ز) دوره های زندگی حضرت 20
- 2. غیبت صغرا 22
- 3. غیبت کبرا 23
- چکیده 25
- اشاره 27
- الف) وضعیت سیاسی 29
- 1. انتقال مرکز خلافت از بغداد به سامرا 29
- 2. نفوذ و تسلّط ترکان 31
- 5. ستم گری وزیران و امیران 34
- اشاره 35
- 6. فتنه ها و آشوب های داخلی 35
- یکم. آشوب های بغداد 36
- دوم. آشوب های سامرا 37
- سوم. فتنه خوارج 37
- چهارم. شورش «صاحب زنج» (زنگیان) 38
- 7. خودمختاری مناطق تحت نفوذ 51
- اشاره 51
- دوم. شمال افریقا (تونس و دیگر مناطق) 52
- سوم. ایران 52
- پنجم. سوریه 54
- چهارم. مصر 54
- 8. تغییر ماهیت و اهداف فتوحات 55
- اشاره 57
- 1. عیاشی 57
- 3. جشن ها 59
- 4. بزم ها 62
- 5. بخشش ها 63
- 6. طعام ها 67
- چکیده 79
- اشاره 81
- الف) وضعیت فکری 83
- ب) وضعیت سیاسی 85
- 1. انتقال عسکریین علیهما السلام از مدینه به سامرا و نظارت فراوان بر آنان 85
- 2. شیوه های مبارزه سیاسی عسکریین علیهما السلام 86
- ج) وضعیت اجتماعی 89
- اشاره 89
- اشاره 89
- 1. وضعیت شیعیان 89
- سوم. اخراج از سِمت ها 90
- دوم. فشار 90
- اشاره 91
- یکم. نفوذ امام هادی علیه السلام 91
- چهارم. گرفتن امکانات اقتصادی 91
- 2. پایگاه اجتماعی و نفوذ رهبری شیعه 91
- دوم. نفوذ امام عسکری علیه السلام 96
- اشاره 101
- 1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم 102
- الف) پیش گویی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام درباره ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و غیبت آن حضرت 102
- 3. حضرت فاطمه علیها السلام 104
- 4. امام حسن مجتبی علیه السلام 105
- 6. امام سجاد علیه السلام 106
- 7. امام باقر علیه السلام 107
- 8. امام صادق علیه السلام 108
- 9. امام کاظم علیه السلام 110
- 10. امام رضا علیه السلام 111
- 11. امام جواد علیه السلام 112
- ب) زمینه سازی امام هادی و امام عسکری علیهما السلام برای ورود شیعه به عصر غیبت 113
- 1. تبیین نزدیکی ولادت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، آغاز غیبت و چگونگی آن 113
- اشاره 113
- 2. کاهش ارتباط مستقیم با شیعیان 117
- 3. سامان دهی و تقویت سازمان وکالت 118
- چکیده 120
- اشاره 121
- اشاره 123
- ب) علل تشکیل سازمان وکالت و استمرار و گسترش فعالیت آن تا پایان عصر غیبت 123
- 1. لزوم ارتباط میان رهبری و پیروان 124
- 2. خفقان در دوره عباسیان و لزوم حفظ شیعیان و مکتب 124
- اشاره 125
- 4. رفع بلاتکلیفی از شیعه در ایام حبس امامان علیهم السلام و در عصر غیبت 125
- ج) بررسی محدوده زمانی و جغرافیایی فعالیت سازمان وکالت 125
- 3. آماده سازی شیعه برای ورود به عصر غیبت 125
- · مدینه 128
- 1. حجاز 128
- · یمن 129
- · مکه 129
- · بغداد 130
- · کوفه 130
- 2. عراق 130
- · سامرا 131
- · واسط 132
- اشاره 132
- · خراسان بزرگ 132
- · بصره 132
- 3. ایران 132
- · قم 133
- · ری 134
- · همدان 135
- · قرمیسین 136
- · اهواز 136
- د) وظایف و مسئولیت های سازمان وکالت 137
- اشاره 137
- · مصر 137
- 1. دریافت، تحویل و توزیع وجوه شرعی 138
- 3. راهنمایی و ارشاد شیعیان و مناظره با مخالفان 141
- 4. نقش سیاسی سازمان وکالت 143
- 5 . نقش ارتباطی سازمان وکالت 145
- 6 . کمک به نیازمندان، و حل مشکلات شیعیان 146
- اشاره 147
- ه) ویژگی ها و شرایط لازم برای وکیلان امامان علیهم السلام 147
- 1. وثاقت یا عدالت 147
- 2. رازداری و پنهان کاری 148
- و) ساختار و شیوه های عملکرد سازمان وکالت 149
- 1. رهبری 149
- 2. وکیل ارشد یا سر وکیل 150
- 4. بهره گیری از اصل تقیّه و پنهان کاری 151
- 3. نماینده های سیار 151
- 5 . بهره گیری از وسایل ارتباطی مناسب 153
- ز) معرفی مهم ترین وکیلان امامان علیهم السلام تا عصر غیبت صغرا 154
- 1. عبدالرحمان بن الحجاج 154
- اشاره 154
- 2. محمد بن سنان 155
- 3. معلّی بن خُنَیس 155
- 5. مفضّل بن عمر جعفی 156
- 6. علی بن یقطین 156
- 11. احمد بن ابی بشر سرّاج 157
- 9. علی بن ابی حمزه بطائنی 157
- 7. عبدالله بن جُندَب 157
- 8. ابراهیم بن سلام نیشابوری 157
- 10. زیاد بن مروان قندی 157
- 12. عثمان بن عیسی رواسی 157
- 15. علی بن مهزیار اهوازی 158
- 14. عبدالعزیز بن المهتدی 158
- 17. هشام بن ابراهیم عباسی 158
- 16. فضل بن سنان 158
- 20. ابراهیم بن محمد همدانی 159
- 19. زکریا بن آدم قمی 159
- 21. محمد بن الفرج 159
- 24. فارس بن حاتم قزوینی 160
- 23. علی بن جعفر همانی 160
- 25. علی بن الحسین بن عبد ربّه 160
- 29. احمد بن اسحاق قمی 161
- 27. ابراهیم بن مهزیار 161
- 28. عثمان بن سعید عَمری 161
- 31. ابراهیم بن عبده النیشابوری 162
- 30. محمد بن احمد بن جعفر القمی العطّار القطّان 162
- 32. ایّوب بن الناب 162
- چکیده 163
- اشاره 166
- الف) وضعیت سیاسی 167
- وضعیت سیاسی، اجتماعی و فکری عصر غیبت 167
- اشاره 167
- یکم. انتقال خلافت از سامرا به بغداد 173
- دوم. ظهور قرامطه 173
- چهارم. ظهور مهدی در شمال افریقا و تأسیس دولت فاطمی در مصر 176
- ب) وضعیت اجتماعی 179
- اشاره 179
- 2. اختلافات قومی و قبیله ای 180
- اشاره 181
- یکم. عیاشی و خوش گذرانی 181
- دوم. اسراف و تبذیرهای گسترده 182
- 1. پیدایی مکتب اشعری 184
- ج) وضعیت فکری 184
- اشاره 184
- 2. تدوین کتاب های روایی 185
- الف) آغاز غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 186
- تاریخ غیبت و چگونگی آغاز آن 186
- ب) شهادت امام حسن عسکری علیه السلام 188
- ج) تلاش حکومت برای یافتن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 191
- 1. نماز بر پیکر امام علیه السلام 193
- اشاره 193
- د) اقدامات جعفر 193
- 3. ادعای ارث 194
- 2. ادعای امامت و جانشینی 194
- 4. تحریک حکومت برای دست گیری امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 194
- 5. توبۀ جعفر 195
- ه) داستان سرداب 195
- اشاره 198
- فلسفه غیبت 198
- 1. رازی از رازهای الهی 200
- 2. آزمایش و غربال انسان های صالح 201
- 4. آمادگی جهانی 203
- 3. ستم پیشه بودن انسان ها 203
- 5. آزادی از یوغ بیعت با طاغوت های زمان 203
- ویژگی های دورۀ غیبت صغری 205
- اختلافات فرقه ای پس از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- زمینۀ پیدایی فرقه های جدید شیعی بعد از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- اشاره 207
- اشاره 207
- 1. اعتقاد به امامت جعفر، پسر امام هادی علیه السلام 209
- 3. اعتقاد به استمرار امامت امام حسن عسکری علیه السلام 210
- 2. اعتقاد به امامت فرزند دیگری از امام عسکری علیه السلام 210
- 4. اعتقاد به امامت محمد بن علی، برادر امام حسن عسکری علیه السلام 211
- 5. اعتقاد به توقف در امامت 212
- 6. اعتقاد به دورۀ فترت 212
- اشاره 213
- الف) معرفی اجمالی نوّاب اربعه 214
- اشاره 214
- 1. ابو عَمرو، عثمان بن سعید عَمروی 214
- 2. محمد بن عثمان بن سعید عَمروی 220
- 3. ابوالقاسم، حسین بن روح نوبختی 223
- 4. ابوالحسن علی بن محمد سَمَری 227
- ب) ملاک های نصب نوّاب اربعه 230
- ج) چگونگی ارتباط نوّاب اربعه با شیعیان 233
- د) وظایف و مسئولیت های نوّاب اربعه 235
- اشاره 235
- 3. سازماندهی و سرپرستی سازمان وکالت 237
- 2. حفظ امام عجل الله تعالی فرجه الشریف از راه پنهان داشتن نام و مکان آن حضرت 237
- 4. پاسخ گویی به پرسش های فقهی و مشکلات عقیدتی 238
- 6. مبارزه با غالیان و مدّعیان دروغین نیابت و بابیت و افشای ادعاهای باطل آنان 239
- 5. اخذ و توزیع اموال متعلق به امام عجل الله تعالی فرجه الشریف 239
- 7. مبارزه با وکیلان خیانت کار 240
- 8. آماده سازی مردم برای پذیرش غیبت کبری 241
- نصب وکیلان برای نواحی شیعه نشین در عصر غیبت صغری 242
- اشاره 242
- 2. ابوعبدالله بن هارون بن عمران همدانی 244
- 1. ابوالحسین محمد بن جعفر اسدی کوفی رازی 244
- 3. محمد بن صالح بن محمدهمدانی 245
- 4. ابواسحاق، محمد بن ابراهیم بن مهزیار اهوازی 245
- 6. حسن بن محمد بن قطاه صیدلانی 246
- 7. محمد بن شاذان بن نُعیم شاذانی نیشابوری 246
- 5. قاسم بن علاء 246
- 10. ابوعلی بسطام بن علی 247
- 11. علی بن حسین بن علی طبری 247
- 8. عزیز بن زهیر 247
- 9. قاسم بن محمد بن علی بن ابراهیم همدانی 247
- وکلای خائن و مدّعیان دروغین وکالت 248
- اشاره 248
- 12. ابوهاشم، داود بن قاسم جعفری 248
- 13. حسن بن نضر قمی 248
- 14. حاجز بن یزید الوشّاء 248
- اشاره 249
- الف) خیانت و فساد در برخی از کارگزاران سازمان وکالت 249
- 1. واقفیه 250
- 3. فارس بن حاتم قزوینی، وکیل خائن امام هادی علیه السلام 252
- 5. کار زشت وکیل امام عسکری علیه السلام 254
- 4. عروه بن یحیی؛ سوزاندن و دزدی اموال امام عسکری علیه السلام 254
- 6. احمد بن هلال عبرتائی و احمد بن هلال کرخی 255
- 7. ابوطاهر محمد بن علی بن بلال بلالی 256
- 8. أبوجعفر محمد بن علی شلمغانی ابن أبی عزاقر 257
- 2. علی بن حسکه، قاسم شعرانی یقطینی، و محمد بن فرات 260
- ب) مدعیان دروغین وکالت و بابیّت 260
- اشاره 260
- 1. ابوعبدالله، احمد بن محمد سیّاری 260
- 3. حسن بن محمد بن بابا القمی 261
- 4. ابومحمد، الشریعی 262
- 5. محمد بن نصیر النمیری الفهری 262
- 6. ابوبکر محمد بن احمد بن عثمان البغدادی 263
- 7. اسحاق احمر و باقطانی 264
- 8. حسین بن منصور حلّاج 265
- 9. ابودلف محمد بن المظفر الکاتب 266
- الف) وضعیت فکری 268
- وضعیت فکری و سیاسی - اجتماعی شیعه 268
- ب) وضعیت سیاسی 269
- ج) وضعیت اجتماعی 271
- چکیده 272
- اشاره 276
- الف) تاریخ شیعه، نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 276
- اشاره 276
- 1. شیعه پیش از غیبت کبری (از قرن یکم تا چهارم قمری) 276
- 2. شیعه در عصر غیبت کبری 278
- 3. نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 280
- اشاره 288
- ب) مبارزات فکری و سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 288
- 1. مبارزۀ فکری علمای شیعه در عصر غیبت 291
- 2. فقاهت شیعه و مراکز آن در عصر غیبت 292
- اشاره 293
- یکم. فقه و فقاهت در دوران حضور ائمه علیهم السلام 293
- 3. مراحل تکامل فقه و فقاهت شیعه 293
- دوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت صغری 294
- سوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 294
- 4. حوزه های علمیه و مراکز فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 295
- 5. مبارزه های سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 298
- اشاره 298
- یکم. زمینه های فعالیت سیاسی 298
- دوم. مراحل فعالیت سیاسی و انواع آن در هر مرحله 299
- 1. نهاد مرجعیت و تداوم خط امامت و رسالت 301
- ج) دوره های مرجعیت دینی (علمی و سیاسی) شیعه در عصر غیبت کبری 301
- 2. مراحل و دوره های مرجعیت 303
- د) مدعیان مهدویت و بابیّت 305
- اشاره 305
- 1. عبیدیان 307
- 3. محمد بن تومرت 308
- 2. حاکم بأمرالله 308
- 6. عباس الریفی 309
- 5. بابا اسحاق 309
- 7. الرجل الجبلی 309
- 8. ملا عرشی کاشانی 309
- 13. شیخ مغربی 310
- 14. شیخ زادۀ کردستانی 310
- 12. مغربی 310
- 11. محمد جونپوری هندی 310
- 10. شیخ عبدالقدیر بخارائی 310
- 15. عبدالله العجمی 311
- 19. سودانی 311
- 17. سنگالی 311
- 18. شیخ سعید یمانی 311
- 16. بنگالی 311
- 20. صومال 312
- 21. علی محمد شیرازی 312
- 22. قادیانی میرزا غلام احمد 313
- چکیده 314
- الف) سیرت 317
- 1. عصر غیبت 317
- اشاره 317
- اشاره 317
- دوم. حفظ و نجات شیعیان از گرفتاری ها و شر دشمنان 318
- یکم. آگاهی از وضعیت و احوال شیعیان 318
- سوم. حضور در میان مردم 319
- چهارم. حضور همیشگی در مراسم حج 320
- پنجم. دستگیری درماندگان، راه یابی گم شدگان، شفای بیماران دور از علاج، ... 320
- یکم. سیرت تربیتی و اخلاقی 321
- دوم. سیرت اجتماعی 322
- سوم. سیرت سیاسی 324
- چهارم. سیرت اقتصادی 327
- پنجم. سیرت علمی 329
- ششم. سیرت قضایی 330
- هفتم. سیرت احیاگری 331
- هشتم. سیرت نبوی و علوی 332
- نهم. سیرت فردی 333
- دهم. سیرت مدیریتی 336
- اشاره 339
- ب) آثار 339
- 2. دعاها و نمازها 339
- 1. روایت ها و احتجاج ها 339
- 3. زیارات 340
- 4. توقیعات و بیانات 340
پیش قدم بود، از خوان یغمای متوکل بهره مند می شد و اموال زیادی از آنِ خود می ساخت.»(1)
6. طعام ها
حرص و اسراف در فراهم آوردن انواع و اقسام خوراکی ها، نوشیدنی ها و شیرینی ها، و چیدن سفره های رنگین با ظروف طلا و نقره، از ویژگی های خلفای عباسی و هم چنین وزیران و امیران آنان بوده است.(2)
مأمون روزانه شش هزار دینار خرج می کرد که بیشتر این مبلغ را در آشپزخانه به کار می بستند.(3)
درباره هارون الرشید نیز آورده اند که در هر روز سی نوع طعام بر سر سفره اش می چیدند و ده هزار درهم خرج غذایش می شده است.(4)
برخی از خلفای عباسی از شعرای خود می خواستند که درباره این سفره های رنگین شعر بسرایند.(5)
دکتر ابراهیم حسن در کتاب تاریخ الاسلام و دکتر شوقی ضیف در العصر العباسی الثانی نمونه هایی شنیدنی از این اسراف و شکم بارگی را یادآور شده اند.(6) دکتر زهراوی نیز در کتاب النفقات و ادارتها فی الدوله العباسیه مخارج گزاف روزانه غذا و آشپزخانه هر یک از خلفای عباسی را آورده و اسراف و ول خرجی آنان را برشمرده است.(7)
افزون بر مخارج شکم بارگی خلفا و اسراف آنان در طعام، مخارج سنگین همسران خلفا و فرزندان آنها و مبلغ گزاف خرید و نگاه داری کنیزکان زیبا و لباس های فاخر
1- تاریخ الخلفاء، ص 349.
2- العصر العباس الثانی، ص 74.
3- الفخری، ص 207. (به نقل از: تاریخ الاسلام، ج 2، ص 425)
4- تاریخ الاسلام، ج 2، ص 424.
5- تاریخ الاسلام، ج 3، ص 439.
6- نک: تاریخ الاسلام، ج 2، ص 424- 427؛ تاریخ الاسلام، ج 3، ص 439- 440؛ العصر العباسی الثانی، ص 74- 75.
7- دکتر ضیف الله یحیی الزهرانی، النفقات و ادارتها فی الدوله العباسیه.