تاریخ عصر غیبت صفحه 86

می رساندند.(1) امام را به اجبار از مدینه به سامرا بردند(2) و در آن جا ایشان را زیر نظر گرفتند. آن گاه با اندک سعایتی به بهانه این که آن حضرت در خانه اش پول و سلاح مخفی کرده، نیمه شب به خانه اش هجوم می بردند و آن جا را بازرسی می کردند.(3)

پس از امام هادی علیه السلام، امام حسن عسکری علیه السلام در 22 سالگی عهده دار امامت شد و تا هنگام شهادتش در 28 سالگی در سامرا زیر نظر مأموران خلیفه به سر برد.

2. شیوه های مبارزه سیاسی عسکریین علیهما السلام

مبارزه های سیاسی عسکریین علیهما السلام هم چون مبارزه های فکری و عقیدتی آنان، شیوه ها و ابعاد مختلف و گوناگونی دارد. سیاست تقیّه، فرستادن برخی از شیعیان برای نفوذ در کارهای حکومت،(4) حفظ و نگه داری شیعیان،(5) رسیدگی به وضعیت آنان،(6) تأیید و حمایت برخی از گروه های انقلابی(7) و مهم تر از همه تقویت و گسترش

1- الارشاد، ج2، ص309؛ بحار الانوار، ج 50، ص 200؛ اثبات الوصیه، ص 225. (به نقل از: تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف، ص 83)
2- حضرت خود می فرمود: «مرا از مدینه به اجبار به سامرا آوردند.» (بحار الانوار، ج 50، ص 129)
3- مروج الذهب، ج 4، ص 93؛ شیخ مفید، الارشاد، ج 2، ص 303.
4- دکتر جاسم حسین می نویسد: «سازمان امامیه (وکلا) به هواداران خود اجازه می داد در دستگاه خلافت عباسی کار کنند. از این رو، محمد بن اسماعیل بن بزیع و احمد بن حمزه قمی مقامات والایی در وزارت اشغال کردند. (نجاشی، رجال، ص 331). نوح بن دراج، قاضی بغداد و پس از آن قاضی کوفه بود. چون بستگان او از کارگزاران امام جواد علیه السلام بودند، عقیدۀ خود را در هنگام اشتغال به این سمت پنهان داشت. (نجاشی، رجال، ص 102) بعضی دیگر از امامیه مانند حسین بن عبدالله نیشابوری، حاکم بست و سیستان شد و حکم بن علیا اسدی به حکومت بحرین رسید. هر دو نفر به امام جواد علیه السلام خمس می پرداختند که بیعت پنهانی ایشان با امام نهم علیه السلام را می نماید. (الکافی، ج 5، ص 111؛ الاستبصار، ج 2، ص 58؛ تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف، ص 79)
5- نک: بحار الانوار، ج 50، ص 140، 254، 269، 298 و 270.
6- نک: بحار الانوار، ج 50، ص 304 و 259، و نیز نک: حیاه الامام العسکری علیه السلام، ص 261- 266.
7- نک: تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف، ص 85 - 89. (بسیاری از مورخان؛ مانند اصفهانی روایت می کنند که قیام های علویان در سال 250 و 251 قمری در نواحی کوفه، طبرستان، ری، قزوین، مصر و حجاز آغاز شده است. امکان دارد این قیام ها از سوی یک گروه یا دقیق تر بگوییم توسط یک رهبر، هدایت شده باشد... علی رغم جبهۀ زیدی قیام، بسیاری از امامیۀ مخلص نیز شرکت داشته اند. بنابه گفتۀ ابن عقده، پرچم دار قیام در مکه، محمد بن معروف حلّی، (متوفای 250 قمری) بود که از برجستگان امامیه در حجاز به شمار می آمد. (نجاشی، رجال، ص 280) افزون بر آن، رهبر قیام کنندگان کوفه، یحیی بن عمر بود که به او در سال 250 قمری سوء قصد شد و ابوهاشم جعفری، وکیل امام هادی علیه السلام او را ستود و هم دردی او را به خود جلب کرد. (طبری، ج 7، ص428) افزون بر آن، بنا به گزارش مسعودی، علی بن موسی بن اسماعیل بن موسی کاظم علیه السلام در قیام ری شرکت داشت و خلیفۀ معتز او را دست گیر کرد. چون این شخص نوۀ اسماعیل بن موسی کاظم علیه السلام، مبلغ آیین امامیه در مصر بود، بسیار محتمل به نظر می رسد که قیام وی در اصل امامی بوده باشد. (مروج الذهب، ج 7، ص 404) افزون بر آن، طبری درباره فعالیت های مخفی امامیه و نقش ایشان در قیام، آگاهی های مناسبی می دهد. مقامات دولتی، قیام را بیشتر زیدی می دانستند تا امامی. او هم چنین گزارش می دهد که جاسوسان عباسی مکاتباتی میان رهبر قیام کنندگان در طبرستان، به نام حسن بن زید و برادرزاده اش، محمد بن علی بن خلف العطار کشف کردند. هر دو نفر از هواداران امام دهم حضرت هادی علیه السلام بوده اند. (طبری، ج 7، ص511 و 1683؛ اختیار، ص 68) ... امامیه ادعای هر علوی که خود را قائم و مهدی موعود پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بداند، تکذیب کرده اند، ولی با بعضی از قیام های علویان که به ایشان وفادار بوده اند، هم دردی نموده اند. همین مطلب، ما را به این نکته ره می نماید که ائمه برای وصول به اهداف درست خود دو روش را در دست داشتند: نخست فعالیت های علمی، فرهنگی و مذهبی که با اشاعۀ آن در میان مردم بی آن که خود را به ظاهر درگیر مسائل سیاسی کنند، همت بگمارند. دوم، بعضی از قیام های شیعیان را که وفادار به خود بوده اند، را پنهانی حمایت کنند، بدان امید که بتوانند قدرت را به دست آوردند و پس از موفقیت به ایشان واگذارند.