تاریخ عصر غیبت صفحه 91

محرومیت خود را ارتباط با امام یاد کرده اند.(1)

چهارم. گرفتن امکانات اقتصادی

متوکل سرزمین فدک را که دارایی حسینیان بود، مصادره کرد. درآمد ملک فدک بنا به نوشته سید ابن طاووس در آن زمان بیشتر از 24 هزار دینار بود. متوکل، فدک را به عبدالله بن عمر بزیار، هوادار خود داد.(2) وی به ساکنان حجاز هشدار داد که با علویان هیچ گونه ارتباطی برقرار نسازند و آنان را از نظر مالی حمایت نکنند.

بنا به نوشته ابوالفرج اصفهانی، متوکل، علویان را در تنگنای اقتصادی قرار داد و به گونه رسمی، هرگونه کمک و نیکی در حق آنان را ممنوع کرد و متخلفان را مجازاتی سخت و کیفری سنگین می کرد.(3)

2. پایگاه اجتماعی و نفوذ رهبری شیعه

اشاره

نفوذ معنوی امامان شیعه علیهم السلام، به رغم همه موانعی که حکومت پیش می آورد، روز به روز فزونی می یافت تا آن جا که قصر خلفا را نیز در بر گرفت. بسیاری از مردم شیفته آنان بودند و حتی برخی از وزیران و امیران، در دل به حقانیت آنان معترف و خلافت را تنها شایسته آنها می دانستند، گرچه در ظاهر آن را پنهان می داشتند. نمونه هایی از پایگاه اجتماعی امام هادی و امام عسکری علیهما السلام در زیر می آید:

یکم. نفوذ امام هادی علیه السلام

آن حضرت در دربار، در میان علویان، اهل کتاب، مردم مدینه و شیعیان نفوذ داشت، چنان که به تفصیل می آید:

- در دربار: متوکل، دمل بسیار بزرگی درآورد و سخت بیمار شد، چنان که از

1- «الفخّام عن المنصوری، عن عمِّ ابیه، قال: قصدت الامام [الهادی] علیه السلام یوماً فقلت: یا سیدی إنّ هذا الرجل [المتوکل] قد أطرحنی و قطع رزقی و مللنی و ما اتهم فی ذلک إلاّ علمه بملازمتی لک... .» (ابن شهرآشوب، مناقب، ج 4، ص 411؛ بحار الانوار، ج 50، ص 127)
2- سید بن طاووس، کشف المحجّه، ص 124.
3- مقاتل الطالبیین، ص 599 (به نقل از: باقر شریف قرشی، زندگانی امام علی الهادی علیه السلام، ترجمۀ سیدحسن اسلامی، ص 326)