کلیات تاریخ ادیان از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 165

و اگر خدا بخــواهــد شما را گمراه كند نصيحت من هم به شما سودي نمي‌دهد، ولــو هــر چــه نصيحتتـــان كنــم،

آري اوســت پـروردگـار شمــا و به ســوي او بازخواهيد گشت!» (34 / هود)

نكــاتي كــه از لحــاظ ادب در ايـن محـاوره رعايت شده بسيار است، و از آن جمله:

1 ـ بلا و عذابي را كه آن‌ها خيال مي‌كردند به دست نوح است از خود نفي و به پروردگار خود نسبت داد.

2 ـ گفتار خود را با عبارت «اِن شاءَ» و جمله «شما نمي‌توانيد او را عاجز كنيد» ادامه داد و ادب خود را به نهايت رسانيد. اضافه كرد كه اگر خدا نخواهد شما از نصيحت مـن منتفــع نخـواهيد شد.

گفتار پيامبران هر چند به صورت بيان شخصي آن‌هاست و از خدا غايب به نظر

(292) كليات تاريخ اديان

مي‌رسد لكن وقتي دقت شود معلوم مي‌شود كه آن‌ها خود را در حضور خدا مي‌ديدند و رعايت مراسم حضور و مراقبت ادب را مي‌كردند.

در قرآن مجيد محاورات بسياري از هود و صالح و ابراهيم و موسي و شعيب و يوسف و سليمان و عيسي و محمد صلي‌الله‌عليه‌و‌آله نقل شده است. و هم‌چنين قرآن حالات مختلف پيامبران را مانند حال شدت و رخاء، حال جنگ و صلح، حال پنهان و آشكار، حال بشــارت و انــذار و امثـال آن را نقـل كرده است.

ادب توبه در گفتار موسي در حال غضب