کلیات تاریخ ادیان از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 256

و ايـن همــان مهـر نهادن خـدا بر دل‌هاي آنان است!» (1)

فراواني نعمت قبل از نزول بلاء

«وَ لَقَدْ اَرْسَلْنآاِلي اُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَأَخَذْنهُمْ بِالْبَأْسَآءِ وَ الضَّرَّآءِ... .» (42 / انعام)

در اين آيه و آيات بعدي آن خداي سبحان براي پيامبر گرامي‌اش رفتار خود را با امت‌هايي كه قبل از وي مي‌زيسته‌اند ذكر مي‌كند، و بيان مي‌فرمايد كه آن امت‌ها بعد از ديدن معجزات چه عكس‌العملي از خود نشان مي‌دادند.

1- الميــزان ج 16، ص 10 .

(430) كليات تاريخ اديان

و حاصل مضمون آيه اين است كه خداي تعالي انبيائي در آن امم مبعوث نمود. و هر كدام از آنان امت خود را به توحيد خداي سبحان و تضرع در درگاه او و توبه خالص متذكر مي‌ساختند، و خدا امت‌هاي نامبرده را تا آن جا كه پاي جبر در كار نيايد و مجبور به تضرع و التماس و اظهار مسكنت نشوند به انواع شدت‌ها و محنت‌ها امتحان مي‌نمود، و به اقسام بأساء و ضراء مبتلا مي‌كرد، باشد كه با حسن اختيار به درگاه خدا سر تعظيم فرود آورند و دل‌هايشان نرم شود، و از خوردن فريب جلوه‌هاي شيطاني و از اتكاء به اسباب ظاهري اعراض نمايند؛ ولي زحمات انبياء به جائي نرسيد، و امت‌ها در برابر پروردگار سرفرود نياوردند، بلكه اشتغال به مال دنيا دل‌هايشان را سنگين نمود، و شيطــان هم عمـل زشتشـان را در نظرشان جلوه داد و ياد خدا را از دل‌هايشان ببرد.

فراواني نعمت قبل از نزول بلاء (431)

وقتي كارشان بدين‌جا رسيد، خداي تعالي هم درهاي همه نعمت‌ها را به رويشان گشود و چنان به انواع نعمت‌ها متنعم‌شان كرد كه از شدت خوشحالي به آن‌چه كه از نعمت‌ها در اختيار داشتند غره شدند و خود را از احتياج به پروردگار متعال بي‌نياز و مستقل دانستند، و آن وقت بود كه به طور ناگهاني و از جائي كه احتمالش را نمي‌دادند عذاب را بر آنان نازل كرد تا يك وقت به خود آمدند كه ديگر كار از كار گذشته بود و اميدي به نجات برايشان نمانده بود و به چشم خود ديدند كه چگونه از جميع وسايل زندگي ساقط مي‌شوند.

اين همان سنت استدراج و مكري است كه خداي تعالي در آيه 182 سوره اعراف خــلاصــه كـرده است: