کلیات تاریخ ادیان از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 266

مثلاً باران سببي است كه آب را از آسمان فروفرستاده و چمنزارها را سرسبز و خرم مي‌سازد و در نتيجه آذوقه آنان و علوفه چهارپايان‌شان را تأمين مي‌كند. سبب ديگري هست كه بين دو نفر علاقه و محبت مي‌افكند. يا سببي ديگر وجود دارد كه اداره درياها و كشتي‌ها را عهده‌دار است.

چون مي‌ديدند كه خودشان به تنهائي نيروي تسلط بر همه اين حوائج و حتي بر حوائج ضروري را ندارند از اين رو براي دستيابي به هر حاجتي خود را ناچار مي‌ديدند كه در برابر سبب مربوط به آن حاجت خضوع نمايند و او را پرستش كنند.

پرستش با غريزه دفع ضرر

(450) كليات تاريخ اديان

انسان‌ها چون مي‌ديدند از هر سو هدف تير حوادث و ناملايمات و محصور بلاياي عمومي و بيماري‌ها و فقر و سقوط و بي‌كسي و يا دشمني دشمنان و حسادت حسودان و امثال آن هستند، لذا پيش خود به اين خيال مي‌افتادند كه لابد اسباب قاهره‌اي در كار است كه اين گــرفتــاري‌هاي خــردكننده را براي انسان فراهم مي‌آورد و لابد اين اسباب مــوجــوداتي هستنـد آسماني نظير ارباب انواع و ارواح كواكب...؟

از اين جهــت از ترس اين كه مبادا دچار خشم آن‌ها شوند سر تسليم در برابرشان فرود آوردند و آن‌ها را معبود خود گرفتند تا از ضررهايي كه از ناحيه آنان نازل مي‌شـــود مصون ماننـد.

ايــن اســت آن چيــزي كــه از تــاريــخ‌هــا راجــع بــه پيـــدايــش مسلك بــت‌پــرستـي و منطــق بــت‌پــرستــان و ستــاره‌پــرستــان استفــاده مــي‌شــود.

پرستش با غريزه دفع ضرر (451)

با در نظر گرفتن اين نكته تاريخي به خوبي معلوم مي‌شود كه خداي تعالي در آيه بالا و هم‌چنين در آيات بعدي آن از اين راه احتجاج مي‌كند كه برهان خود آنان را بر پرستش اجرام آسماني از آنان گرفته و به خودشان برمي‌گرداند. بدين معني كه اصل آن دو حجت را در اين كه حجت صحيح‌اند قبول مي‌كند و سپس اضافه مي‌نمايد كه لازمــه اين حجــت يگــانه‌پــرستــي و نفــي هر گونه شريكي از خداي سبحان است، نه بــت‌پـرستي و شـــرك!

«... آري، جميع موجوداتي كه در ظرف زمان جاي دارند همه ملت خدايند، و او شنـوا و داناست!