- پیشگفتار 1
- اشاره 3
- مقدمه 3
- اشاره 9
- پاداش رنج در قرائت و تعلّم قرآن: 11
- شأن معلم قرآن و پاداش او 12
- الف: تدبّر و اهمیّت آن: 12
- ب: تدبّر و تلاوت راستین قرآن: 14
- اشاره 18
- الف- کلیدها و شرایط عامّ تدبّر: 18
- ب- شرایط و کلیدهای خاص تدبّر: 19
- اشاره 36
- فصل اوّل زمینه های تدبر در قرآن 36
- بخش اوّل: معرفت و ایمان به شأن و مقام قرآن 37
- بخش دوّم: درک و اعتراف به شأن خود در برابر قرآن 53
- اشاره 54
- الف: اللّه عامل اخراج: 55
- ب: رسول خدا صلی الله علیه و آله عامل اخراج: 55
- ت: قرآن وسیله اخراج: 56
- بخش سوم: جایگاههای مناسب تدبّر در قرآن 58
- اشاره 58
- اشاره 62
- رسالت حوزه ها 67
- اشاره 69
- بخش چهارم: زمانهای مناسب تدبّر در قرآن 69
- اصل تبدیل در اوقات و جبران در عبادات 72
- بخش پنجم: جایگاهها و زمانهای نامناسب تدبر در قرآن: 74
- فصل دوّم کلیدهای (شرایط) تدبر در قرآن 79
- اشاره 79
- مقدمه 80
- بخش اوّل: کلیدهای عام تدبر در قرآن: 84
- اشاره 84
- الف- کلیدهای قبل از تدبر: 84
- آثار مسواک زدن 85
- اشاره 86
- ب- کلیدهای هنگام تدبر در قرآن 119
- اشاره 125
- الف: مرتبه قلبی 132
- ب: مرتبه لسانی 132
- اشاره 132
- ت: مرتبه عملی 133
- اشاره 139
- مقدمه 150
- بخش دوّم: کلیدهای خاص تدبّر 150
- اشاره 191
- الف: طهارت روحی و اولوا الألباب: 191
- ب: تفصیل صفات اولوا الألباب: 199
- 3 و 4 و 5- اهل ذکر و فکر و مناجات 201
- 8 و 9- خوف و خشیت خدا و روز بازپرسی 204
- 10 و 11 و 12- صبر، اقامه نماز و انفاق 207
- 14 و 15 و 16- حقیقت طلبی، آزاد اندیشی و شرح صدر 216
- ت: اجمال صفات اولوا الألباب 222
- ث: اهل قرآن در روایات 224
- فصل سوّم اصول اساسی تدبر در قرآن 227
- اشاره 227
- مقدمه 228
- اصل اوّل: قابل فهم بودن برای مردم 230
- بخش اوّل: اصول حاکم بر محتوای قرآن: 230
- اصل دوّم: عدم جدایی از عترت 232
- اشاره 232
- اشاره 233
- الف- ارزشمندی گزارش فرد راستگو (حجیت خبر واحد) 234
- ب: تخصیص و تقیید قرآن به حدیث معتبر 235
- اصل سوم: عدم تحریف قرآن 244
- اشاره 245
- اصل چهارم: خدایی بودن لفظ و چینش قرآن 245
- اشاره 246
- دلائل بر چینش خدایی 246
- اشاره 252
- اصل پنجم: ابدی بودن پیام 252
- اشاره 260
- اصل ششم: هدایت و تربیت فرد و جامعه 260
- اشاره 277
- اصل هفتم: فرهنگ اصطلاحات قرآن 277
- بررسی واژه «سیّئه» در سیاق آیات 278
- اشاره 282
- اصل هشتم: عدم تعارض و تزاحم 282
- الف: تعارض آیات با یکدیگر 283
- اشاره 283
- ب: قرآن و احکام قطعی 287
- ت: قرآن و احکام ظنی 290
- ث: قاعده جری و تطبیق 291
- ج: قاعده عدم تخصیص مورد 292
- الف: تزاحم میان آیات 293
- اشاره 293
- ب: تزاحم میان آیه با واقعیت خارجی 296
- اصل نهم: کلیدها و شیوه های تدبر 299
- اصل دهم: آفت های تدبر 301
- مقدمه 306
- بخش دوم: اصول حاکم بر متدبّر قرآن 306
- اصل اوّل: صحت اصول اعتقادات 307
- اشاره 307
- اصل دوّم: احاطه بر آیات و احادیث 316
- اصل سوّم: برخوردار از ترجمه ای دقیق و بلیغ 318
- اشاره 318
- نظر مختار و طرح عملی 321
- اصل چهارم: پاک طلبی و حقیقت جویی 326
- اصل پنجم: پیگیری آیات در جریان زندگی 329
- اصل ششم: جسارت فکری و خلاقیت و ابتکار 333
- اصل هفتم: مشورت با اهل قرآن 335
- اشاره 340
- فصل چهارم شیوه های تدبر در قرآن و مراحل آن 340
- مقدمه 341
- الف: شواهد قرآنی 354
- ب: شواهد روایی 359
- اشاره 368
- بخش اوّل: شیوه ترتیل 368
- الف- ترتیل در لفظ 368
- مقدمه: 368
- اشاره 371
- اشاره 395
- اشاره 400
- اشاره 404
- اشاره 421
- «ترجمه» و مراحل آن 421
- ب: ترتیل در معنی: 421
- تفسیر و عناوین مورد بحث در آن 427
- مراحل کلی تفسیر 432
- تأویل 433
- طرح سؤال در سه حوزه 437
- اشاره 447
- مرور مکرر آیات 451
- مراتب تدبر 452
- شواهد مراتب فهم و تدبر در قرآن 455
- اشاره 457
- الف: موسی علیه السلام با فرعون: 458
- ب: موسی علیه السلام با بنی اسرائیل: 460
- مراتب خطاب 463
- اشاره 474
- الف: اصحاب رسول خدا 474
- ب: متقین 475
- ت: قاری قرآن 476
- اشاره 479
- بخش دوم: شیوه استماع و انصات 479
- 1) استماع و انصات 479
- مقدمه: 479
- 2) جریان معنوی تأثیر قرآن 480
- الف: قسّیسین و راهبان طالب حقیقت 481
- اشاره 481
- 3) الگوهای استماع و انصات 481
- ب: علمای ادیان 482
- ت: انبیای الهی 483
- ث: مؤمنان حقیقی 483
- 4) افراط و تفریط در شیوه استماع و انصات 485
- الف: افراط در شیوه استماع و انصات 485
- ب: تفریط در شیوه استماع و انصات 489
- اشاره 489
- دلائل تفریط 489
- بخش سوم: نمونه های تدبر 496
- اشاره 496
- اشاره 497
- طرح بعضی از سؤالات در مورد سوره حمد 497
- الف- نمونه های تدبر در مرتبه عبارات و اشارات قرآن 497
- پاسخها: 498
- نمونه هایی دیگر: 520
- ب: نمونه های تدبر در مرتبه لطائف قرآن 528
- ت: نمونه تدبر در مرتبه حقیقت قرآن 538
- منابع مورد مطالعه و مورد استناد قرآن 540
حوزه مفاهیم مذکور و در حیطه مظاهر مادی بکار می رفت.
در چنین شرایطی، قرآن کریم به زبان این چنین مردمی نازل شد و برای القاء مفاهیم و معیارهای متعالی خویش، همین الفاظ متداول را بکار گرفت و چشم اندازی جدید از مفاهیم را برای این الفاظ مطرح نمود که تا آن زمان سابقه نداشت و فرهنگی خاص خویش را در حوزه لغات عربی پدید آورد در عین حال که به معانی اصلی الفاظ عنایت داشت و از آن، در این تحول مفاهیم الفاظ بهره می جست؛ از این رو، برای درک بار معنایی الفاظ قرآن، هرگز رجوع به کتاب لغت معتبر، کفایت نمی کند و باید به نحوه کاربرد آن لغت در سیاق آیات نیز توجه نمود و فضای آیات را مورد توجه قرار داد که در این توجه، مقاطع آیات کمک بسیاری در درک صحیح روند آیات و فضای مفاهیم، می نماید؛ و در واقع این نکته، مهم ترین مسئله در کشف مفاهیم الفاظ قرآن و مقاصد قرآن از بکارگیری این الفاظ، شمرده می شود که نیازمند احاطه بر آیات، و انس مستمر با مفاهیم و فضای آیات می باشد که در این انس، احادیث ذیل آیات، نیز کمک شایانی می نمایند.
توجه به سیاق آیات، دامنه معنی لغوی را «وسعت داده و یا ضیق» می نماید و معنی متناسب را از میان معانی متعدد در کتب لغت، مشخص می کند و در بسیاری از موارد با توصیف عناوین بکار رفته و بیان مصداق خارجی آن، مقصود خویش را از لغت و عنوان مذکور، برملا می نماید و با کاربرد واژه های مشابه و متضاد در سیاق های متفاوت یا کنار هم، خصوصیت هر یک از واژه ها را روشن می نماید که در کتب لغت، کاری جدی در این زمینه صورت نگرفته است.
بررسی واژه «سیّئه» در سیاق آیات
واژه «سیّئه» را در نظر گیریم که مقابلش در قرآن «حسنه» می باشد، «حسنه» از