پژوهشی پیرامون تدبردر قرآن صفحه 296

«... کان إذا بدهه أمران ینظر أیّهما أقرب إلی الهوی فیخالفه ...».(نهج/ ک 289)

(او چنین عادت داشت که هرگاه دو امر ناگهانی به او روی می آورد، با دقت می نگریست که کدامیک از آن دو به هوای نفس نزدیکتر است تا در نتیجه، آن را مخالفت نماید).

این معیار، حتی آنجا که صعوبت عمل محبوبیّت بیشتری دارد، مطرح می گردد، بشرط اینکه؛ اهمیت امر مقابل، بیشتر باشد؛ همچون گماردن حضرت علی علیه السلام به اداره مدینه در زمان جنگ تبوک که با میل قلبی حضرت امیر علیه السلام مخالف بود با آنکه سختی جنگ تبوک، بسیار زیاد بود، حضرت امیر علیه السلام بسیار تمایل داشت که در جنگ شرکت نماید.

ب: تزاحم میان آیه با واقعیت خارجی

در تزاحم میان حکم آیه و واقعیت خارجی، میزان اهمیت اجرای آیه، میزان مانعیت واقعیت خارجی، مقدار امکان جسمی و مالی مورد نیاز جهت رفع مانع و تحقق آیه، میزان توان فعلی و مسائلی دیگر را باید در نظر گرفت که پیگیری آنها از غرض این نوشته بدور می باشد از نمونه های این تزاحم، امر به تزویج زینب بنت جحش از جانب خدا به پیامبر صلی الله علیه و آله جهت سنت شکنی، و مخالفت شدید جوّ اجتماعی، با آن بود، همچنین مسئله بسیار مهم ازدواج حضرت داود علیه السلام با یکی از همسران شهداء جهت شکستن سنت غلط نفی تعدد زوجات، و به جهت اصلاح امر این خانواده های بزرگوار بود که با مخالفت شدید جوّ اجتماعی روبرو شد، که در جامعه خویش نیز این بن بست و معضل را مشاهده می کنیم. (1)