پژوهشی پیرامون تدبردر قرآن صفحه 307

اصل اوّل: صحت اصول اعتقادات

اشاره

«فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ». (محمد/ 19)

اصول اعتقادات سالم همچون آینه ای شفاف است که ما را به حقیقت پیام و مقاصد قرآن راهنمایی می کند و برعکس، اصول اعتقادات فاسد همچون عینکی تیره و تار است که از درک حقیقت پیام و مقاصد آیات، انسان را محروم می گرداند.

نگاهی به برداشتهای جبرگرایانه «فخر رازی» اشعری مسلک از آیات، و برداشتهای تفویض گرایانه (آزادی مطلق) «زمخشری» معتزلی مسلک، ما را به خطر خیز بودن فقدان این اصل در امر تدبر متوجه می نماید، و ضرورت تعیین اصولی اساسی و قطعی را در امر تدبر، توسط مفسرین خاص قرآن (اهل بیت) مطرح می نماید که راهنمای ما در جریان سیر و تدبر در آیات باشد.

از این اصل، نتایجی بر طبق اصول اعتقادی مبیّن از جانب معصوم علیه السلام بدست می آید:

«ذلِکُمُ اللَّهُ رَبُّکُمْ لَهُ الْمُلْکُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّی تُصْرَفُونَ!». (زمر/ 6)

این اصل، فکر اشعری زائد بودن صفات بر ذات، و فکر معتزلی نیابت صفات از ذات و تفویض در افعال، و فکر اخباری تفویض اداره عالم به ائمه علیهم السلام را به کنار می زند و مجرای صحیح شفاعت اولیاء خدا و غیره را در پرتو خویش می نمایاند و حدود و ثغور آن را مشخص می نماید که دیگر، ایراد امثال شیخ محمد عبده بر امر شفاعت بی مورد بوده، خطایشان در فهم آیات روشن می گردد و توجیهات ناروای امثال زمخشری در