پژوهشی پیرامون تدبردر قرآن صفحه 370

رعایت مخارج حروف، قدم اوّل در جریان ترتیل قرآن می باشد همانگونه که در تفسیر ترتیل از علی علیه السلام بر آن تأکید شده است:

«التّرتیل أداء الحروف و حفظ الوقوف».

(ترتیل، رعایت مخارج حروف و حفظ وقفها می باشد).

این معنی چنانکه گذشت، اولین قدم در جریان ترتیل می باشد و در واقع جزء مقدّمی آن بحساب می آید نه آنکه به «أداء حروف و حفظ وقوف» خلاصه گردد چنانکه غالب قراء و بسیاری از مفسرین، مطرح نموده اند.

نیازی به توضیح نیست که عدم رعایت مخارج حروف، موجب تغییر معنای کلمات و یا بی معنی شدن آن می گردد و این امر خود، موجب مستهجن شدن مفهوم آیات و گاه موجب کفر آمیز شدن معنی جملات می شود؛ چنانکه «الصّمد»، اگر «ص» بصورت «س» تلفظ گردد بمعنی کفر آمیز «کود و سرگین» و یا «غافل و مغرور» مشتبه می گردد.

هر یک از حروف، علاوه بر مخارج تلفظ، از صفاتی خاص خود، بطور انفرادی و یا در ترکیب با حروف دیگر و در حرکات مختلف، برخوردار می باشند که قسمت عمده آن، مربوط به کمال قرائت و زیبایی آن محسوب می شود که در بخش «تجوید» مورد توجه قرار می گیرد که از حد عموم، فراتر رفته، رعایتش به آگاهان این فن اختصاص می یابد بخش «حفظ وقوف» نیز امری فنی بوده که به علم «صرف و نحو و معانی بیان و لغت و گاه به تفسیر» نیازمند است که توضیحش می آید و در این زمینه، عموم باید از کارشناس آن پیروی کنند.

این سه بخش «مخارج حروف، تجوید و حفظ وقوف» در «علم قرائت» مورد بحث قرار می گیرد که بخش سوّم متکی بر «ادبیات عرب و لغت و تفسیر» می باشد و مستقلا نمی تواند بدون آن مبانی، در «علم قرائت»، مورد بحث قرار گیرد.