- پیشگفتار 1
- اشاره 3
- مقدمه 3
- اشاره 9
- پاداش رنج در قرائت و تعلّم قرآن: 11
- شأن معلم قرآن و پاداش او 12
- الف: تدبّر و اهمیّت آن: 12
- ب: تدبّر و تلاوت راستین قرآن: 14
- اشاره 18
- الف- کلیدها و شرایط عامّ تدبّر: 18
- ب- شرایط و کلیدهای خاص تدبّر: 19
- اشاره 36
- فصل اوّل زمینه های تدبر در قرآن 36
- بخش اوّل: معرفت و ایمان به شأن و مقام قرآن 37
- بخش دوّم: درک و اعتراف به شأن خود در برابر قرآن 53
- اشاره 54
- الف: اللّه عامل اخراج: 55
- ب: رسول خدا صلی الله علیه و آله عامل اخراج: 55
- ت: قرآن وسیله اخراج: 56
- بخش سوم: جایگاههای مناسب تدبّر در قرآن 58
- اشاره 58
- اشاره 62
- رسالت حوزه ها 67
- اشاره 69
- بخش چهارم: زمانهای مناسب تدبّر در قرآن 69
- اصل تبدیل در اوقات و جبران در عبادات 72
- بخش پنجم: جایگاهها و زمانهای نامناسب تدبر در قرآن: 74
- فصل دوّم کلیدهای (شرایط) تدبر در قرآن 79
- اشاره 79
- مقدمه 80
- بخش اوّل: کلیدهای عام تدبر در قرآن: 84
- اشاره 84
- الف- کلیدهای قبل از تدبر: 84
- آثار مسواک زدن 85
- اشاره 86
- ب- کلیدهای هنگام تدبر در قرآن 119
- اشاره 125
- ب: مرتبه لسانی 132
- الف: مرتبه قلبی 132
- اشاره 132
- ت: مرتبه عملی 133
- اشاره 139
- مقدمه 150
- بخش دوّم: کلیدهای خاص تدبّر 150
- اشاره 191
- الف: طهارت روحی و اولوا الألباب: 191
- ب: تفصیل صفات اولوا الألباب: 199
- 3 و 4 و 5- اهل ذکر و فکر و مناجات 201
- 8 و 9- خوف و خشیت خدا و روز بازپرسی 204
- 10 و 11 و 12- صبر، اقامه نماز و انفاق 207
- 14 و 15 و 16- حقیقت طلبی، آزاد اندیشی و شرح صدر 216
- ت: اجمال صفات اولوا الألباب 222
- ث: اهل قرآن در روایات 224
- فصل سوّم اصول اساسی تدبر در قرآن 227
- اشاره 227
- مقدمه 228
- اصل اوّل: قابل فهم بودن برای مردم 230
- بخش اوّل: اصول حاکم بر محتوای قرآن: 230
- اصل دوّم: عدم جدایی از عترت 232
- اشاره 232
- اشاره 233
- الف- ارزشمندی گزارش فرد راستگو (حجیت خبر واحد) 234
- ب: تخصیص و تقیید قرآن به حدیث معتبر 235
- اصل سوم: عدم تحریف قرآن 244
- اشاره 245
- اصل چهارم: خدایی بودن لفظ و چینش قرآن 245
- اشاره 246
- دلائل بر چینش خدایی 246
- اشاره 252
- اصل پنجم: ابدی بودن پیام 252
- اشاره 260
- اصل ششم: هدایت و تربیت فرد و جامعه 260
- اشاره 277
- اصل هفتم: فرهنگ اصطلاحات قرآن 277
- بررسی واژه «سیّئه» در سیاق آیات 278
- اشاره 282
- اصل هشتم: عدم تعارض و تزاحم 282
- اشاره 283
- الف: تعارض آیات با یکدیگر 283
- ب: قرآن و احکام قطعی 287
- ت: قرآن و احکام ظنی 290
- ث: قاعده جری و تطبیق 291
- ج: قاعده عدم تخصیص مورد 292
- الف: تزاحم میان آیات 293
- اشاره 293
- ب: تزاحم میان آیه با واقعیت خارجی 296
- اصل نهم: کلیدها و شیوه های تدبر 299
- اصل دهم: آفت های تدبر 301
- مقدمه 306
- بخش دوم: اصول حاکم بر متدبّر قرآن 306
- اصل اوّل: صحت اصول اعتقادات 307
- اشاره 307
- اصل دوّم: احاطه بر آیات و احادیث 316
- اصل سوّم: برخوردار از ترجمه ای دقیق و بلیغ 318
- اشاره 318
- نظر مختار و طرح عملی 321
- اصل چهارم: پاک طلبی و حقیقت جویی 326
- اصل پنجم: پیگیری آیات در جریان زندگی 329
- اصل ششم: جسارت فکری و خلاقیت و ابتکار 333
- اصل هفتم: مشورت با اهل قرآن 335
- اشاره 340
- فصل چهارم شیوه های تدبر در قرآن و مراحل آن 340
- مقدمه 341
- الف: شواهد قرآنی 354
- ب: شواهد روایی 359
- اشاره 368
- بخش اوّل: شیوه ترتیل 368
- الف- ترتیل در لفظ 368
- مقدمه: 368
- اشاره 371
- اشاره 395
- اشاره 400
- اشاره 404
- اشاره 421
- «ترجمه» و مراحل آن 421
- ب: ترتیل در معنی: 421
- تفسیر و عناوین مورد بحث در آن 427
- مراحل کلی تفسیر 432
- تأویل 433
- طرح سؤال در سه حوزه 437
- اشاره 447
- مرور مکرر آیات 451
- مراتب تدبر 452
- شواهد مراتب فهم و تدبر در قرآن 455
- اشاره 457
- الف: موسی علیه السلام با فرعون: 458
- ب: موسی علیه السلام با بنی اسرائیل: 460
- مراتب خطاب 463
- اشاره 474
- الف: اصحاب رسول خدا 474
- ب: متقین 475
- ت: قاری قرآن 476
- اشاره 479
- بخش دوم: شیوه استماع و انصات 479
- 1) استماع و انصات 479
- مقدمه: 479
- 2) جریان معنوی تأثیر قرآن 480
- الف: قسّیسین و راهبان طالب حقیقت 481
- اشاره 481
- 3) الگوهای استماع و انصات 481
- ب: علمای ادیان 482
- ت: انبیای الهی 483
- ث: مؤمنان حقیقی 483
- 4) افراط و تفریط در شیوه استماع و انصات 485
- الف: افراط در شیوه استماع و انصات 485
- ب: تفریط در شیوه استماع و انصات 489
- اشاره 489
- دلائل تفریط 489
- بخش سوم: نمونه های تدبر 496
- اشاره 496
- اشاره 497
- طرح بعضی از سؤالات در مورد سوره حمد 497
- الف- نمونه های تدبر در مرتبه عبارات و اشارات قرآن 497
- پاسخها: 498
- نمونه هایی دیگر: 520
- ب: نمونه های تدبر در مرتبه لطائف قرآن 528
- ت: نمونه تدبر در مرتبه حقیقت قرآن 538
- منابع مورد مطالعه و مورد استناد قرآن 540
و تلاش و با نرمش- شیطنت- می خواهد که قیامت- یا همه حقایق- را تکذیب کند (1) تا اینکه پیوسته پرده دین را در پیش رویش- در طول عمرش- بوسعت بدرد).
با این نمونه ملاحظه می شود که چقدر ترجمه ها نارسایی دارند و چقدر امر ترجمه دقیق و حساس می باشد و چه رنجهای فراوانی را باید تحمل کرد تا که آیه ای را بتوان حتی المقدور دقیق و بلیغ ترجمه نمود تا راه تدبّر توده ها در مجرای صحیحی که از پرتو آیات اخذ شده است، هموار گردد؛ لیکن تاکنون چنین امر حساس و عظیم صورت نگرفته است و راه همچنان برای توده ها سنگلاخی و پر خطر می باشد.
مسئولیت گشودن این راه بر عهده همه علمای توانمندی است که بالقوه امکانات لازم را جهت این امر دارا هستند.
تفسیر و عناوین مورد بحث در آن
«تفسیر»، «پرده برداری از آیات» می باشد که در سطحی عمومی و اجتهادی، عناوین زیر مورد بررسی قرار می گیرد:
1- عنوان سوره 2- موضوع آیات و سوره 3- هدف آیات و سوره 4- مخاطب آیات 5- روابط درونی هر آیه و نکات آن
1- 1. اینکه مقدّر حکم مذکور را دارد پس باید در ترجمه جزء متن قرار گیرد و اینکه قرآن بجای «ذکر» در «تقدیر» قرار داده است اقتضا دارد در داخل پرانتز قرار گیرد؛ بالاخره در موارد حذف و ایجاز قرآن چه باید کرد؟ نگارنده فعلا نظری ندارد چرا که مطلب بسیار حساس است و نیازمند بحثی عمیق می باشد.