پژوهشی پیرامون تدبردر قرآن صفحه 432

مراحل کلی تفسیر

مرحله اوّل، تدبر در حوزه آیات با رعایت سیر مذکور در بحث قبل، خواهد بود.

مرحله دوّم، جمع بندی میان آیات یک سوره و آن آیات با سور دیگر خواهد بود.

مرحله سوّم، رجوع به احکام قطعی «عقل، علم و حدیث» می باشد که پس از «تدبر در آیات» و «جمع بندی اولیه در آیات»، انجام گرفته، جمع بندی دوّمی صورت می گیرد.

مرحله چهارم، رجوع به احادیث غیر قطعی می باشد که در ارتباط با آیات مطرح شده اند.

در این رجوع و آن تدبر، «اصول استنباط» کارایی بسیاری خواهد داشت و «شأن نزول» و «مکی مدنی بودن آیات» در روایات باید مورد توجه قرار گیرد.

مرحله پنجم، مقایسه احادیث با نتیجه گیری ثانویه می باشد که نتیجه سوّمی را بدست می دهد.

مرحله ششم، مقایسه نتیجه سوّم با احکام ظنی عقل و علم می باشد که تقدم با نتیجه حاصل شده است.

مرحله هفتم، به تفاسیر معتبر به عنوان مشورت رجوع خواهد شد تا صحت و سقم برداشتها مورد بررسی مجدد قرار گیرد و نتیجه نهایی با توجه به مستند «قرآنی، روایی، عقلی، علمی و فهم عرفی از ظواهر آیات» بدست آید.

رجوع به تفاسیر در نهایت امر، جهت پرهیز از تأثیر ذهنیّت مفسرین در جریان تدبر می باشد.