پژوهشی پیرامون تدبردر قرآن صفحه 437

می گوید: «هیچ آیه ای نیست که دارای ظهر و بطن می باشد و ...»، وی می پرسد: مقصود از ظهر و بطن چیست؟ امام در جواب آن را به «تنزیل و تأویل» تفسیر می نمایند:

«سألت أبا جعفر علیه السلام عن هذه الرّوایه: «ما فی القرآن آیه إلّا و لها ظهر و بطن و ما فیه حرف إلّا و له حدّ و لکلّ حدّ مطّلع»، ما یعنی بقوله: ظهر و بطن؟

قال علیه السلام : ظهره تنزیله و بطنه تأویله منه ما مضی و منه ما لم یکن بعد، یجری کما یجری الشّمس و القمر، کلّما جاء منه شی ء وقع، قال اللّه: «وَ ما یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ، «نحن نعلمه». (ص 72) خلاصه کلام اینکه، در «تفسیر»، شرایط و شأن کلی مخاطب آیات مطرح می گردد و در حوزه «تأویل»، آن شرایط و شأن کلی بر مخاطب معاصر تطبیق می گردد که شأنی بسیار حساس و بسیار دقیق می باشد.

طرح سؤال در سه حوزه

اشاره

روش توجه به معانی و نظم و چینش آیات، طرح سؤال در سه حوزه «ترجمه، تفسیر و تأویل» می باشد.

طرح سؤال، نقشی اساسی در تمرکز فکر و جهت دهی آن در امر تدبر و انگیزه ای قوی برای پیگیری آیات می باشد؛ و اساسا، ذهنی که سؤالات مشخصی ندارد تا که نیازهای فکری و روحی اش پاسخ بگیرد، انگیزه ای برای تدبر در آیات نخواهد داشت این سؤالات با توجه به جزئیات مراحل و عناوین سه حوزه مذکور مطرح می گردد:

در حوزه «ترجمه»، از معنی دقیق ریشه کلمه، از شکل صرفی آن، از کاربرد واژه در قرآن از ترکیب نحوی و بلاغی آیه، از معادل لغوی آیات و از معادل اصطلاحی ترکیبات در زبان دیگر سؤال مطرح می گردد.

پس از ترجمه، در حوزه «تفسیر»، از علت عنوان سوره، و ارتباط آن با متن سوره،