پژوهشی پیرامون تدبردر قرآن صفحه 452

«سمعت أبا عبداللّه علیه السلام یقرأ مالا أحصی «ملک یوم الدّین». (ص 19) در حدیثی دیگر آمده است «امام صادق علیه السلام پیوسته در نماز، قرآن تلاوت می نمود پس غشوه ای او را فرا گرفت سؤال شد: چه چیزی باعث شد که این حالت پدید آید؟

به این مضمون فرمودند: «که پیوسته آیات قران را تکرار می نمودم تا به حالتی رسیدم، گویا که من آنها را حضورا از کسی- خدایی- که آن را نازل کرده است، شنیدم!:

«... ما زلت أکرّر آیات القرآن حتّی بلغت إلی حال کأنّنی سمعتها مشافهه ممّن أنزلها!». (میزان الحکمه، ج 5، ص 385) تکرار آیات در شرایط مناسب روحی، بسیار در تعمیق تدبر مؤثر می باشد؛ من خود بارها این معنی را تجربه کرده ام، در شرایط غربتی در بحبوبه انقلاب، سوره یوسف را بیش از چهل بار، روزهای متوالی تلاوت می نمودم و در این مرور مکرر، جریان آیات را پی می گرفتم، در این جریان، تکرار بهمراه تدبر در آن شرایط، علاوه بر تسلای روحی، بسیاری از سؤالات و گرههای موجود در این سوره، در مورد قصه حضرت و قیل و قال مفسرین، بحمد الهی برایم گشوده گشت، از آن تاریخ به بعد هر چه بیشتر در این سوره تعمق می نمودم نتایج آن جریان مبارک تدبر، بیشتر می درخشید و استحکام و قوت خویش را نشان می داد:

«کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ ...». (ص/ 29)

مراتب تدبر

در بحث مقدمه کلیدهای تدبر گذشت که به بیان امام حسین علیه السلام قرآن چهار مرتبه فهم و تدبر را داراست:

1- مرتبه «عبارات قرآن» که برای توده های مردمی از هر قشر و طبقه ای می باشد.
2- مرتبه «اشارات قرآن» که برای خواص مردم از مجتهدان و مفسران قرآن می باشد.
3- مرتبه «لطائف قرآن» و نکته سنجی های دقیق و عمیق آن که مختص شاگردان معصومین علیهم السلام ، علمای ربّانی، و اولیای الهی همچون «ابوذر و سلمان» در صدر اسلام و «مرحوم علامه طباطبائی و حضرت امام خمینی» در عصر حاضر می باشند.