پژوهشی پیرامون تدبردر قرآن صفحه 72

روحی در این وقت نیاز به تمرین و برنامه ریزی دقیق دارد، و مهم تر از آن نیازمند درک و معرفت به شأن ربوبی و درک و احساس فقر و نیاز خود، می باشد. (1)

در آیات بی شماری، بر خصوص این سه وقت، جهت کسب توان روحی تأکید شده است: (2) «وَ اذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ بُکْرَهً وَ أَصِیلًا وَ مِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَیْلًا طَوِیلًا».

(انسان/ 26، 25) (نام پروردگارت را صبح زود و بعد از عصر یاد نما و در پاره ای از شب او را سجده کن و او را شبی طولانی تسبیح نما).

اصل تبدیل در اوقات و جبران در عبادات

گاه شرایط روحی و وضعیت کاری، چنان است که انسان، امکان بهره وری از اوقات یاد شده را نمی یابد، پس ناگزیر وقتی دیگر ضرورت می یابد تا از دست رفته ها، جبران شود.

این موضوع، اصلی کلی در زمینه جبران عبادات می باشد مگر آنکه مقیّد به وقتی خاص بوده باشد و جبرانش نفی گردد؛ (3) این معنی در قرآن و روایات وارد شده است، مثل جبران نماز شب، در روز و در صورت عدم جبران، بوسیله صدقه، تدارک ثواب می شود و جبران نمازهای واجب، روزه در وقت دیگر، حج در سالهای بعد در وقت

1- 1. برای آمادگی در این وقت توصیه شده است که در ثلث اوّل شب بعد از صرف شام و نماز عشاء، بلافاصله به استراحت پرداخته شود؛ تا توان قیام در وقت مذکور فراهم گردد؛ سبکی غذای شبانه و استراحت مختصر در نیمروز، در این آمادگی بسیار مؤثر است.
2- 2. (هود/ 114، اسراء/ 71- 78، طه/ 130، ق/ 40- 39، طور/ 49).
3- 3. همچون نماز آیات.