تاریخ عصر غیبت صفحه 154

بهره گیری از پیک ها و نمایندگان سیّار از دیگر ابزار ارتباطی در سازمان وکالت بوده است. البته گاه این پیک ها خود از محتوای مأموریتشان بی اطلاع بوده اند، و گاه از افراد عادی و غیر مرتبط با سازمان وکالت برای این کار بهره می گرفتند. از نمونه های فرستادن پیک برای ایجاد ارتباط، به پیک «عراق» می توان اشاره کرد که ناحیه مقدسه برای اعلام تاریخ درگذشت قاسم بن العلاء وکیل آذربایجان به این دیار اعزام کرد و یا دو نماینده ارسالی امام جواد علیه السلام به قم، برای برقراری ارتباط با زکریا بن آدم، وکیل قم، که پیش تر بدان اشاره شد.(1) مراسم حج نیز دیگر وسیله ارتباطی در سازمان وکالت بوده که وکیلان در قالب آن با یک دیگر دیدار می کرده اند.

ز) معرفی مهم ترین وکیلان امامان علیهم السلام تا عصر غیبت صغرا

اشاره

در منابع نخستین رجالی، روایی و تاریخی نام بسیاری از وکیلان امامان علیهم السلام به چشم می خورد که در حقیقت، همان اعضای سازمان وکالت بوده اند. نمی توان ادعا کرد که نام همه وکیلان امامان علیهم السلام در کتاب های تاریخی و رجالی و در منابع روایی ثبت شده، ولی با جست وجویی به نسبت کامل در این منابع، نام بسیاری را می توان یافت که راه گشای شناخت بیشتر این سازمان و ویژگی های آن است. بررسی تفصیلی شخصیت همه این وکیلان از این نوشتار فرا می رود. از این رو، به بیان فهرست و شرح اجمالی برجسته ترین آنان می پردازیم:

1. عبدالرحمان بن الحجاج

شیخ طوسی، عبدالرحمان بن الحجاج را از وکیلانی می شمرد که امام صادق علیه السلام او را ستوده است. او هم چنین وکالت امام کاظم علیه السلام و مقام سر وکیلی در عراق را بر عهده داشته است. امام صادق علیه السلام به وی فرموده است:

یا عبدالرحمان! کَلِّم اهل المدینه فانّی اُحبّ أن یری فی رجال الشیعه مثلُک؛

ای عبدالرحمان! با اهل مدینه به سخن بنشین، من دوست دارم در میان مردان شیعه هم چون تو، دیده شود.