- پیش گفتار 1
- شناخت منابع 3
- اشاره 3
- ب) کتاب های رجالی 9
- ج) کتاب های تاریخی 10
- چکیده 11
- اشاره 12
- الف) میلاد 12
- ج) القاب 13
- ب) نام 13
- د) مادر 14
- ه) ولادت پنهانی 18
- 1. دوره اختفا 20
- اشاره 20
- ز) دوره های زندگی حضرت 20
- 2. غیبت صغرا 22
- 3. غیبت کبرا 23
- چکیده 25
- اشاره 27
- 1. انتقال مرکز خلافت از بغداد به سامرا 29
- الف) وضعیت سیاسی 29
- 2. نفوذ و تسلّط ترکان 31
- 5. ستم گری وزیران و امیران 34
- 6. فتنه ها و آشوب های داخلی 35
- اشاره 35
- یکم. آشوب های بغداد 36
- دوم. آشوب های سامرا 37
- سوم. فتنه خوارج 37
- چهارم. شورش «صاحب زنج» (زنگیان) 38
- 7. خودمختاری مناطق تحت نفوذ 51
- اشاره 51
- دوم. شمال افریقا (تونس و دیگر مناطق) 52
- سوم. ایران 52
- پنجم. سوریه 54
- چهارم. مصر 54
- 8. تغییر ماهیت و اهداف فتوحات 55
- اشاره 57
- 1. عیاشی 57
- 3. جشن ها 59
- 4. بزم ها 62
- 5. بخشش ها 63
- 6. طعام ها 67
- چکیده 79
- اشاره 81
- الف) وضعیت فکری 83
- 1. انتقال عسکریین علیهما السلام از مدینه به سامرا و نظارت فراوان بر آنان 85
- ب) وضعیت سیاسی 85
- 2. شیوه های مبارزه سیاسی عسکریین علیهما السلام 86
- 1. وضعیت شیعیان 89
- اشاره 89
- اشاره 89
- ج) وضعیت اجتماعی 89
- سوم. اخراج از سِمت ها 90
- دوم. فشار 90
- اشاره 91
- 2. پایگاه اجتماعی و نفوذ رهبری شیعه 91
- یکم. نفوذ امام هادی علیه السلام 91
- چهارم. گرفتن امکانات اقتصادی 91
- دوم. نفوذ امام عسکری علیه السلام 96
- اشاره 101
- الف) پیش گویی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام درباره ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و غیبت آن حضرت 102
- 1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم 102
- 3. حضرت فاطمه علیها السلام 104
- 4. امام حسن مجتبی علیه السلام 105
- 6. امام سجاد علیه السلام 106
- 7. امام باقر علیه السلام 107
- 8. امام صادق علیه السلام 108
- 9. امام کاظم علیه السلام 110
- 10. امام رضا علیه السلام 111
- 11. امام جواد علیه السلام 112
- اشاره 113
- ب) زمینه سازی امام هادی و امام عسکری علیهما السلام برای ورود شیعه به عصر غیبت 113
- 1. تبیین نزدیکی ولادت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، آغاز غیبت و چگونگی آن 113
- 2. کاهش ارتباط مستقیم با شیعیان 117
- 3. سامان دهی و تقویت سازمان وکالت 118
- چکیده 120
- اشاره 121
- اشاره 123
- ب) علل تشکیل سازمان وکالت و استمرار و گسترش فعالیت آن تا پایان عصر غیبت 123
- 1. لزوم ارتباط میان رهبری و پیروان 124
- 2. خفقان در دوره عباسیان و لزوم حفظ شیعیان و مکتب 124
- 4. رفع بلاتکلیفی از شیعه در ایام حبس امامان علیهم السلام و در عصر غیبت 125
- اشاره 125
- ج) بررسی محدوده زمانی و جغرافیایی فعالیت سازمان وکالت 125
- 3. آماده سازی شیعه برای ورود به عصر غیبت 125
- · مدینه 128
- 1. حجاز 128
- · یمن 129
- · مکه 129
- 2. عراق 130
- · بغداد 130
- · کوفه 130
- · سامرا 131
- · واسط 132
- · خراسان بزرگ 132
- 3. ایران 132
- اشاره 132
- · بصره 132
- · قم 133
- · ری 134
- · همدان 135
- · قرمیسین 136
- · اهواز 136
- · مصر 137
- د) وظایف و مسئولیت های سازمان وکالت 137
- اشاره 137
- 1. دریافت، تحویل و توزیع وجوه شرعی 138
- 3. راهنمایی و ارشاد شیعیان و مناظره با مخالفان 141
- 4. نقش سیاسی سازمان وکالت 143
- 5 . نقش ارتباطی سازمان وکالت 145
- 6 . کمک به نیازمندان، و حل مشکلات شیعیان 146
- اشاره 147
- 1. وثاقت یا عدالت 147
- ه) ویژگی ها و شرایط لازم برای وکیلان امامان علیهم السلام 147
- 2. رازداری و پنهان کاری 148
- 1. رهبری 149
- و) ساختار و شیوه های عملکرد سازمان وکالت 149
- 2. وکیل ارشد یا سر وکیل 150
- 4. بهره گیری از اصل تقیّه و پنهان کاری 151
- 3. نماینده های سیار 151
- 5 . بهره گیری از وسایل ارتباطی مناسب 153
- ز) معرفی مهم ترین وکیلان امامان علیهم السلام تا عصر غیبت صغرا 154
- اشاره 154
- 1. عبدالرحمان بن الحجاج 154
- 2. محمد بن سنان 155
- 3. معلّی بن خُنَیس 155
- 6. علی بن یقطین 156
- 5. مفضّل بن عمر جعفی 156
- 12. عثمان بن عیسی رواسی 157
- 7. عبدالله بن جُندَب 157
- 9. علی بن ابی حمزه بطائنی 157
- 11. احمد بن ابی بشر سرّاج 157
- 10. زیاد بن مروان قندی 157
- 8. ابراهیم بن سلام نیشابوری 157
- 16. فضل بن سنان 158
- 17. هشام بن ابراهیم عباسی 158
- 15. علی بن مهزیار اهوازی 158
- 14. عبدالعزیز بن المهتدی 158
- 19. زکریا بن آدم قمی 159
- 20. ابراهیم بن محمد همدانی 159
- 21. محمد بن الفرج 159
- 24. فارس بن حاتم قزوینی 160
- 25. علی بن الحسین بن عبد ربّه 160
- 23. علی بن جعفر همانی 160
- 27. ابراهیم بن مهزیار 161
- 28. عثمان بن سعید عَمری 161
- 29. احمد بن اسحاق قمی 161
- 31. ابراهیم بن عبده النیشابوری 162
- 30. محمد بن احمد بن جعفر القمی العطّار القطّان 162
- 32. ایّوب بن الناب 162
- چکیده 163
- اشاره 166
- اشاره 167
- الف) وضعیت سیاسی 167
- وضعیت سیاسی، اجتماعی و فکری عصر غیبت 167
- دوم. ظهور قرامطه 173
- یکم. انتقال خلافت از سامرا به بغداد 173
- چهارم. ظهور مهدی در شمال افریقا و تأسیس دولت فاطمی در مصر 176
- ب) وضعیت اجتماعی 179
- اشاره 179
- 2. اختلافات قومی و قبیله ای 180
- اشاره 181
- یکم. عیاشی و خوش گذرانی 181
- دوم. اسراف و تبذیرهای گسترده 182
- 1. پیدایی مکتب اشعری 184
- اشاره 184
- ج) وضعیت فکری 184
- 2. تدوین کتاب های روایی 185
- الف) آغاز غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 186
- تاریخ غیبت و چگونگی آغاز آن 186
- ب) شهادت امام حسن عسکری علیه السلام 188
- ج) تلاش حکومت برای یافتن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 191
- د) اقدامات جعفر 193
- اشاره 193
- 1. نماز بر پیکر امام علیه السلام 193
- 2. ادعای امامت و جانشینی 194
- 3. ادعای ارث 194
- 4. تحریک حکومت برای دست گیری امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 194
- 5. توبۀ جعفر 195
- ه) داستان سرداب 195
- فلسفه غیبت 198
- اشاره 198
- 1. رازی از رازهای الهی 200
- 2. آزمایش و غربال انسان های صالح 201
- 3. ستم پیشه بودن انسان ها 203
- 4. آمادگی جهانی 203
- 5. آزادی از یوغ بیعت با طاغوت های زمان 203
- ویژگی های دورۀ غیبت صغری 205
- اشاره 207
- زمینۀ پیدایی فرقه های جدید شیعی بعد از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- اشاره 207
- اختلافات فرقه ای پس از رحلت امام عسکری علیه السلام 207
- 1. اعتقاد به امامت جعفر، پسر امام هادی علیه السلام 209
- 2. اعتقاد به امامت فرزند دیگری از امام عسکری علیه السلام 210
- 3. اعتقاد به استمرار امامت امام حسن عسکری علیه السلام 210
- 4. اعتقاد به امامت محمد بن علی، برادر امام حسن عسکری علیه السلام 211
- 6. اعتقاد به دورۀ فترت 212
- 5. اعتقاد به توقف در امامت 212
- اشاره 213
- 1. ابو عَمرو، عثمان بن سعید عَمروی 214
- الف) معرفی اجمالی نوّاب اربعه 214
- اشاره 214
- 2. محمد بن عثمان بن سعید عَمروی 220
- 3. ابوالقاسم، حسین بن روح نوبختی 223
- 4. ابوالحسن علی بن محمد سَمَری 227
- ب) ملاک های نصب نوّاب اربعه 230
- ج) چگونگی ارتباط نوّاب اربعه با شیعیان 233
- اشاره 235
- د) وظایف و مسئولیت های نوّاب اربعه 235
- 2. حفظ امام عجل الله تعالی فرجه الشریف از راه پنهان داشتن نام و مکان آن حضرت 237
- 3. سازماندهی و سرپرستی سازمان وکالت 237
- 4. پاسخ گویی به پرسش های فقهی و مشکلات عقیدتی 238
- 5. اخذ و توزیع اموال متعلق به امام عجل الله تعالی فرجه الشریف 239
- 6. مبارزه با غالیان و مدّعیان دروغین نیابت و بابیت و افشای ادعاهای باطل آنان 239
- 7. مبارزه با وکیلان خیانت کار 240
- 8. آماده سازی مردم برای پذیرش غیبت کبری 241
- نصب وکیلان برای نواحی شیعه نشین در عصر غیبت صغری 242
- اشاره 242
- 2. ابوعبدالله بن هارون بن عمران همدانی 244
- 1. ابوالحسین محمد بن جعفر اسدی کوفی رازی 244
- 4. ابواسحاق، محمد بن ابراهیم بن مهزیار اهوازی 245
- 3. محمد بن صالح بن محمدهمدانی 245
- 5. قاسم بن علاء 246
- 7. محمد بن شاذان بن نُعیم شاذانی نیشابوری 246
- 6. حسن بن محمد بن قطاه صیدلانی 246
- 11. علی بن حسین بن علی طبری 247
- 8. عزیز بن زهیر 247
- 10. ابوعلی بسطام بن علی 247
- 9. قاسم بن محمد بن علی بن ابراهیم همدانی 247
- 14. حاجز بن یزید الوشّاء 248
- 13. حسن بن نضر قمی 248
- اشاره 248
- 12. ابوهاشم، داود بن قاسم جعفری 248
- وکلای خائن و مدّعیان دروغین وکالت 248
- الف) خیانت و فساد در برخی از کارگزاران سازمان وکالت 249
- اشاره 249
- 1. واقفیه 250
- 3. فارس بن حاتم قزوینی، وکیل خائن امام هادی علیه السلام 252
- 5. کار زشت وکیل امام عسکری علیه السلام 254
- 4. عروه بن یحیی؛ سوزاندن و دزدی اموال امام عسکری علیه السلام 254
- 6. احمد بن هلال عبرتائی و احمد بن هلال کرخی 255
- 7. ابوطاهر محمد بن علی بن بلال بلالی 256
- 8. أبوجعفر محمد بن علی شلمغانی ابن أبی عزاقر 257
- ب) مدعیان دروغین وکالت و بابیّت 260
- 2. علی بن حسکه، قاسم شعرانی یقطینی، و محمد بن فرات 260
- اشاره 260
- 1. ابوعبدالله، احمد بن محمد سیّاری 260
- 3. حسن بن محمد بن بابا القمی 261
- 5. محمد بن نصیر النمیری الفهری 262
- 4. ابومحمد، الشریعی 262
- 6. ابوبکر محمد بن احمد بن عثمان البغدادی 263
- 7. اسحاق احمر و باقطانی 264
- 8. حسین بن منصور حلّاج 265
- 9. ابودلف محمد بن المظفر الکاتب 266
- الف) وضعیت فکری 268
- وضعیت فکری و سیاسی - اجتماعی شیعه 268
- ب) وضعیت سیاسی 269
- ج) وضعیت اجتماعی 271
- چکیده 272
- الف) تاریخ شیعه، نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 276
- اشاره 276
- 1. شیعه پیش از غیبت کبری (از قرن یکم تا چهارم قمری) 276
- اشاره 276
- 2. شیعه در عصر غیبت کبری 278
- 3. نهضت ها و دولت های شیعی در عصر غیبت کبری 280
- ب) مبارزات فکری و سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 288
- اشاره 288
- 1. مبارزۀ فکری علمای شیعه در عصر غیبت 291
- 2. فقاهت شیعه و مراکز آن در عصر غیبت 292
- 3. مراحل تکامل فقه و فقاهت شیعه 293
- اشاره 293
- یکم. فقه و فقاهت در دوران حضور ائمه علیهم السلام 293
- دوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت صغری 294
- سوم. فقه و فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 294
- 4. حوزه های علمیه و مراکز فقاهت شیعه در دوران غیبت کبری 295
- یکم. زمینه های فعالیت سیاسی 298
- 5. مبارزه های سیاسی علمای شیعه در عصر غیبت کبری 298
- اشاره 298
- دوم. مراحل فعالیت سیاسی و انواع آن در هر مرحله 299
- 1. نهاد مرجعیت و تداوم خط امامت و رسالت 301
- ج) دوره های مرجعیت دینی (علمی و سیاسی) شیعه در عصر غیبت کبری 301
- 2. مراحل و دوره های مرجعیت 303
- اشاره 305
- د) مدعیان مهدویت و بابیّت 305
- 1. عبیدیان 307
- 2. حاکم بأمرالله 308
- 3. محمد بن تومرت 308
- 6. عباس الریفی 309
- 5. بابا اسحاق 309
- 7. الرجل الجبلی 309
- 8. ملا عرشی کاشانی 309
- 10. شیخ عبدالقدیر بخارائی 310
- 14. شیخ زادۀ کردستانی 310
- 13. شیخ مغربی 310
- 12. مغربی 310
- 11. محمد جونپوری هندی 310
- 17. سنگالی 311
- 16. بنگالی 311
- 15. عبدالله العجمی 311
- 19. سودانی 311
- 18. شیخ سعید یمانی 311
- 21. علی محمد شیرازی 312
- 20. صومال 312
- 22. قادیانی میرزا غلام احمد 313
- چکیده 314
- اشاره 317
- الف) سیرت 317
- اشاره 317
- 1. عصر غیبت 317
- دوم. حفظ و نجات شیعیان از گرفتاری ها و شر دشمنان 318
- یکم. آگاهی از وضعیت و احوال شیعیان 318
- سوم. حضور در میان مردم 319
- پنجم. دستگیری درماندگان، راه یابی گم شدگان، شفای بیماران دور از علاج، ... 320
- چهارم. حضور همیشگی در مراسم حج 320
- یکم. سیرت تربیتی و اخلاقی 321
- دوم. سیرت اجتماعی 322
- سوم. سیرت سیاسی 324
- چهارم. سیرت اقتصادی 327
- پنجم. سیرت علمی 329
- ششم. سیرت قضایی 330
- هفتم. سیرت احیاگری 331
- هشتم. سیرت نبوی و علوی 332
- نهم. سیرت فردی 333
- دهم. سیرت مدیریتی 336
- 1. روایت ها و احتجاج ها 339
- اشاره 339
- 2. دعاها و نمازها 339
- ب) آثار 339
- 4. توقیعات و بیانات 340
- 3. زیارات 340
- چکیده 342
اهل بغداد بر اباحۀ خون وی اتفاق نمودند، در حالی که او دائم می گفت: خدا را در ریختن خون من در نظر آورید، ریختن خون من حرام است، ولی اهل بغداد اباحۀ خونش را نوشتند و تأیید کردند. نهایتاً وی به زندان مقتدر عباسی منتقل شد. مقتدر به صاحب شرطه امر نمود که او را هزار ضربه شلاق بزنند، اگر نمُرد هزار ضربۀ دیگر بزنند، سپس گردن او را ببُرند. وزیر او نیز به صاحب شرطه امر کرد، اگر نمُرد دو دست و دو پا و سرش را قطع کن و جسدش را بسوزان. صاحب شرطه نیز این کارها را درباره وی انجام داد. سرش را نیز بر پل بغداد نصب کردند. این واقعه در سال 309 قمری واقع شده است.(1)
9. ابودلف محمد بن المظفر الکاتب
شیخ طوسی درباره او از هبه الله بن احمد الکاتب، فرزند ام کلثوم بنت ابی جعفر عَمروی، نقل نموده که ابودلف کاتب در ابتدای امر جزء «مخمّسه» بوده است.(2)
وی در این باره گفته است: سید من، شیخ صالح - قدس الله روحه و نور ضریحه - (ابوبکر بغدادی) مرا از مذهب ابوجعفر کرخی به مذهب صحیح منتقل نمود؛(3) چرا که کرخیّون به مذهب «مخمسه» گرایش داشتند و ابودلف نیز تربیت شدۀ آنان بود.
«ابودلف» از جمله پیروان سخت و پابرجای ابوبکر بغدادی بود و از جانب او نیز به جانشینی معرّفی شده است. ابوالقاسم، جعفر بن محمد بن قولویه دربارۀ وی می گوید:
اما ابودلف کاتب، پس ما او را ملحد و غالی می دانیم. وی پس از الحاد و غلو، مجنون شد و به زنجیر کشیده شد و سپس رها شد و دیگر او را ندیدیم، مگر آن که مورد استخفاف و تحقیر واقع می شد.(4) وی حتی پس از وفات علی بن محمد سمری مدّعی نیابت بود و همین امر نزد شیعه کذب وی را می نمود.
1- تنقیح المقال، ج 3، ش 11095.
2- نک: تنقیح المقال، ج 1، ش 2079.
3- مخمّسه گروهی از غالیان بودند که معتقد بودند سلمان، ابوذر، مقداد، عمار و عمرو بن امیه الضمری از جانب خداوند، برای مصالح عالم موکّل بوده اند. (نک: شیخ طوسی، الغیبه، ص413 پاورقی)
4- شیخ طوسی، الغیبه، ص413.