تاریخ عصر غیبت صفحه 34

3 و 4. عزل و نصب های پی درپی و نفوذ زنان

عزل و نصب های پی درپی و بی دلیل دولت مردان و مسئولان، از نشانه های ضعف و تزلزل هر نظام سیاسی است. گذری به وزارت دولت عباسیان و سرگذشت وزیران و یا دیگر مسئولان و مقام های لشگری و کشوری، عزل و نصب های پی درپی آنان، رقابت و پرداخت رشوه های کلان در میان آنان برای دست یابی به این سمت ها، به خوبی تزلزل و ضعف دستگاه خلافت را نشان می دهد.(1)

البته از نقش همسران و مادران خلفا در برخی از این عزل و نصب ها، و به طور کلی از نفوذ زنان خودکامه و هوسران خلفا بر آنان نباید غافل بود. هم چنان که نقش همسر متوکل (مادر معتز) در عزل مستعین و روی کار آوردن فرزندش معتز بر کسی پوشیده نیست.(2) دکتر ابراهیم حسن در کتاب خود نمونه های متعددی از نفوذ زنان بر خلفاء و دخالت آنان در کارها و عزل و نصب ها ارائه می دهد.(3)

5. ستم گری وزیران و امیران

بیشتر وزیران و امیران عباسی، افرادی بی کفایت و ستم گر بوده اند و در تحقیر، ضرب و شتم، شکنجه و از بین بردن حقوق و چپاول اموال مردم، از هیچ کاری دریغ نکردند.

آورده اند که روزی، وزیر منتصر عباسی (247 - 248 قمری)، احمد بن الخصیب، سواره از خانه خارج شد و مردی به دادخواهی نزدش آمد. او هم چنان که بر مرکب نشسته بود، پایش را از رکاب درآورد و آن چنان بر سینه او کوفت که آن مرد در دم جان سپرد و این قصه، زبان زد همگان شد. یکی از شاعران آن عصر این ماجرا را این گونه به نظم درآورده است:

قل للخلیفه یا بن

عمّ محمّد

أشکل وزیرک أنّه رکال

1- نک: مأثر الانافه فی معالم الخلافه، ج 1، ص 228- 261؛ الفخری، ص 237- 257؛ الدوله العباسیه، ص 243 - 285؛ تاریخ الاسلام، ج 2، ص 257- 265؛ و ج 3، ص 255- 267.
2- دکتر حسن ابراهیم حسن، تاریخ الاسلام، ج 3، ص 447.
3- نک: دکتر حسن ابراهیم حسن، تاریخ الاسلام، ج 2، ص 430- 434 و ج 3، ص 446- 451.