حزب رستاخیز؛ اشتباه بزرگ صفحه 13

مجلس مؤسسان و گسترش حیطه اختیارات شاه

با وجود اعمال نفوذ شدیدی که رضاشاه نسبت به مجلس شورای ملی به عمل می آورد، طی دوره زمامداری اش، اقدامی قانونی جهت تضعیف مجلس شورای ملی صورت نگرفت. اما پس از سقوط او، در همان سالهایی که گمان می رفت عصر تجدید حیات مشروطیت فرا رسیده است، گامی اساسی در کاهش اعتبار و جایگاه مجلس برداشته شد. در 15 بهمن 1327، شاه به شیوه ای مشکوک در دانشگاه تهران هدف گلوله ناصر فخرآرایی، که گمان می رفت از

اعضای حزب توده باشد، قرار گرفت و به رغم شلیک چهار گلوله از سوی ضارب به سوی سر و صورت شاه، جراحات وارده بسیار جزئی بود. این حادثه علاوه بر اینکه باعث غیرقانونی شدن فعالیت حزب توده گردید، زمینه ای غیر منطقی و خلاف اصول جهت تغییر در مفاد اصل 48 قانون اساسی شد که به موجب آن، اختیار شاه در انحلال مجلس شورای ملی

افزایش چشمگیری یافت.

هنوز به درستی روشن نشده است که میان سوءقصد به شاه و لزوم افزایش اختیاراتش در انحلال مجلس شورای ملی، چه رابطه ای است؟ در هر حال، این واقعه بهانه ای برای تغییر

اصل 48 قانون اساسی در راستای انحراف از اصول مشروطیت شد. بالاخص با راهنمایی و کمک چند تن از پیشگامان مشروطیت که در رأس آنها سیدحسن تقی زاده قرار داشت، گامی به ظاهر قانونی در تعطیلی اصل 48 قانون اساسی مشروطیت برداشته شد(1) و در نتیجه، حیطه قدرت شاه افزایش چشمگیری پیدا کرد.(2) در اصل 48 قانون اساسی عصر مشروطیت آمده بود:

هر گاه مطلبی که از طرف وزیری پس از تنقیح و تصحیح در مجلس سنا به مجلس شورای ملی رجوع می شود قبول نیافت، در صورت اهمیت، مجلس ثالثی مرکب از اعضای سنا و مجلس شورای ملی به حکم انتخاب اعضای دو مجلس و بالسویه تشکیل یافته در ماده متنازع فیها رسیدگی می کند. نتیجه رأی این مجلس را در شورای ملی قرائت می کنند. اگر موافقت

دست داد فبها، والا شرح مطلب را به عرض حضور ملوکانه می رسانند. هرگاه رأی مجلس شورای ملی را تصدیق فرمودند مجری می شود. اگر تصدیق نفرمودند، امر به تجدید مذاکره و

مداقه خواهند فرمود و اگر باز اتفاق آراء حاصل نشد و مجلس سنا با اکثریت دو ثلث آراء