حزب رستاخیز؛ اشتباه بزرگ صفحه 308

نفوذ توده ایهای سابق در حزب رستاخیز

همکاری توده ایهای نادم با رژیم پهلوی از سالهای پایانی دهه 1320 آغاز شد. اما، این روند در دهه های بعد گسترش بیشتری یافت. طی سالهای نخست دهه 1350، در بخشهای مهمی از بدنه مدیریتی و اجرایی حاکمیت حضور عناصری توده ای سابق محسوس تر از هر زمان دیگری بود. ظاهرا، هم رژیم شاه و هم این گروه سابقا توده ای، نقاط مشترک بسیاری

برای همکاری صادقانه با یکدیگر یافته بودند. به واقع، در رفتار این همکاران توده ای هرگز علائمی از عدم وفاداری دیده نشد.(1) در بخشهایی از بدنه هیأت دولت، وزارت دربار، رادیو و تلویزیون، ساواک، دانشگاهها و دهها مرکز سیاسی، اداری و اقتصادی دیگر توده ایهای تواب

همکاری بسیار نزدیک و اثربخشی با حاکمیت داشتند.(2) هنگامی که حزب رستاخیز تأسیس شد، توده ایها و البته افراد از سایر گروههای منتسب به چپ و مارکسیسم جهت فعالیت در آن رغبت نشان دادند و چنانکه مدارک و اسناد نشان می دهد آنان در زمره ارتدکس ترین اعضای

حزب به شمار می آمدند. با این احوال، مخالفان و نیز موافقان حاکمیت و حزب رستاخیز وجود این افراد در بدنه مدیریتی و اجرایی حزب را مورد انتقاد قرار داده و آن را محکوم

کرده اند. برخی مخالفان هنگام نقد عملکرد حزب رستاخیز آن را ملجأیی برای پر و بال دادن

و پروراندن توده ای ها ارزیابی کرده اند.(3) موافقان حاکمیت هم حضور این توده ایها در ارکان

1- . برغم ابراز صمیمیت مجموعه حاکمیت با این گروه، در میان توده ایها و سایر افراد وابسته به گروهای چپ و مارکسیستی که به رژیم پیوسته بودند، دو دسته مجزا وجود داشتند. دسته اول که اکثرا توده ایهای پیوسته به رژیم بودند اساسا به آموزه ها و ایدئولوژی مارکسیسم پشت پا زده همکاری با رژیم پهلوی را زیبنده تر و البته نان و آبدارتر از شعائر پیشین خود تشخیص داده بودند. دسته دوم که البته به اندازه دسته نخست از مواهب رژیم پهلوی بهره می بردند و اصولاً هم هیچگونه نشانه عدم وفاداری از ناحیه آنان دیده نشد، بر این اعتقاد - شاید متظاهرانه و عوام فریبانه که در انظار عمومی هم جرأت چندانی برای ابراز آن نداشتند- بودند که نظام سیاسی حاکم بر کشور (هر از چندی از مسیری دیگر) در مسیر آموزه های پیشین آنان گام بر می دارد و بدین ترتیب همکاری با رژیم پهلوی را تاکتیکی برای خدمت بهتر به خلق ایران ارزیابی می کردند. افرادی نظیر محمود جعفریان و پرویز نیکخواه در زمره دسته اخیر جای می گرفتند.
2- . بگذریم از اینکه افراد منتسب به گروههای چپ تماما از اعضای پیشین حزب توده نبودند و برخی از این افراد که بنام توده ای از آنان یاد گردیده و هنوز هم یاد می شود و در همین مبحث هم به همکاری آنان با حزب رستاخیز و مجموعه حاکیمت پهلوی اشاره خواهد شد، از اعضای کنفدراسیون، سازمان انقلابی و پیشرو بوده اند. اما از آنجایی که در منابع و اسناد آن دوره به سهو یا هر دلیل دیگری کمتر به این گونه تمایزات اشاره شده است، در اثر اخیر هم جهت سهولت مطالعه و صرفا جهت اشاره به افراد منتسب به گروههای چپ عنوان کلی «توده ایهای سابق» را برگزیده ایم.
3- . برای نمونه بنگرید به: یک گفتگوی استثنایی با یک درمانده استثنایی ...، صص 45- 46؛ و: بازرگان، مهدی؛ انقلاب ایران در دو حرکت، ص 60 و صص 87 - 88.