حزب رستاخیز؛ اشتباه بزرگ صفحه 37

شورای ملی دوره بیستم را به انجام وظایف نمایندگی شان دلگرم ساخت.(1)

پس از آنکه مجلس دوره بیستم تحت فشار علی امینی از سوی شاه منحل شد، به رغم ماهها تأخیر، برگزاری انتخابات دوره بیست و یکم در واپسین ماههای نخست وزیری اسداللّه علم (سال 1342)، جلوه نمایانی نداشت. سرکوب شدید مخالفان سیاسی در سالهای

1341 - 1342، دیگر امکانی برای راهیابی افرادی خارج از ضوابط تعیین شده دولت و دربار

به مجلس باقی نگذاشت. بنابراین،همچنان که علینقی عالیخانی دوست نزدیک اسداللّه علم،

نخست وزیر وقت، تصریح می کند انتخابات دوره بیست و یکم نظیر چند دوره قبل تحت نفوذ دولت قرار داشته و کاملاً فرمایشی بود. نتیجه آن هم، مدتها قبل از انتخابات تعیین شده بود «و از پیش روشن بود چه کسانی نماینده خواهند شد.»(2)

دلایل تأسیس احزاب مردم و ملیون

یکی از مهم ترین اقدامات شاه در میانه دهه 1330، تلاش برای تزریق جوهره دموکراسی واقعی در بدنه سیاسی - اجتماعی کشور از طریق تأسیس دو حزب مردم و ملیون بود. او، با

رویکردی انتقادآمیز، روند شکل گیری و فعالیت احزاب سیاسی در ایران عصر مشروطیت را مورد پرسش قرار می دهد و هدف از تأسیس این دو حزب را حرکت در راستای تکامل بنیادین نظام مشروطه عنوان می کند. او احزابی را که از ابتدای مشروطیت تا آغاز سلطنت

پدرش در ایران فعالیت می کردند به خاطر در پیش گرفتن مشی انحراف آمیز محکوم به شکست ارزیابی می کند و با ادعایی اساسا نادرست و توهم آلود، رضاشاه را بنیانگذار واقعی

تشکیلات حزبی در کشور می داند که در «اوان سلطنت به عنوان آزمایش به تشکیل حزب واحدی که نماینده اکثریت مردم باشد اقدام کرد». اما این حزب البته بسیار دموکراتیک، خیلی زود علت وجودی خود را از دست داد که به نظر شاه دلیل آن «به حد کفایت نرسیدن رشد اجتماعی مردم برای توسعه و تکامل سیاسی و ایجاد احزاب» بود. بنابراین، از آنجایی که پدرش «توجه مخصوصی... به توسعه فرهنگ داشت، اساس تشکیلات حزبی که از مظاهر دموکراسی است به دست وی در کشور به وجود آمد».(3)

شاه، در حالی که توضیح بیشتری درباره علل تعطیلی ارکان مشروطیت در دوره سلطنت پدرش ارائه نمی کند، به خود حق می دهد تا درباره ناکارآیی و انحراف احزاب سیاسی دهه

نخست سلطنتش به حد کافی سخن بگوید و از رکودی که به زعم او، با روی کار آمدن مصدق بر عرصه سیاسی - اجتماعی و اقتصادی کشور سایه افکنده بود، پرده بردارد و روند توسعه

سیاسی کشور طی سالهای پس از کودتا را بستاید. چرا که به گفته شاه، پس از کودتای 28 مرداد 1332 به تدریج در «کشور ما ثبات پدید آمده است و مبانی اقتصاد ملی ما پس از رکود دوره مصدق مستحکم گردیده است» و بنابراین، زمان لازم برای تأسیس دو حزب مردم و ملیون فراهم شده و او «با علاقه وافری از فکر تشکیل دو حزب اکثریت و اقلیت پشتیبانی کرده و آن را به مرحله اجرا» درآورد(4).

1- . همان، جلد سوم، صص 2550- 2552.
2- . علم، اسداللّه؛ یادداشتهای علم، جلد اول، مقدمه، ص 49.
3- . روحانی، فخر؛ اهرم ها سقوط شاه و پیروزی انقلاب اسلامی، جلد اول، ص 487.
4- . همان، ص 487.