حزب رستاخیز؛ اشتباه بزرگ صفحه 45

دمکراسی و مشروطیت از دید شاه در دهه دوم سلطنت

چهار روز پس از کودتای آمریکایی - انگلیسی 28 مرداد 1332، شاه در اول شهریور ماه طی پیام تبریک و تشکری که برای ملت ایران صادر نمود، مجموعه گردانندگان دولت ساقط شده دکتر مصدق را به عنوان نقض کنندگان نص قانون اساسی مشروطیت مورد نکوهش قرار داد. وقوع کودتا را اقدامی ملی در جهت اعاده نظم دموکراتیک و بازگشت مشروطیت برشمرد و وعده داد که از آن پس نهایت تلاش خود را برای برقراری «یک زندگی دموکراسی [...] برای قاطبه ملت فراهم ساخته و مفهوم عدالت اجتماعی را عملی» کند.(1)

در واپسین روزهای سال 1332 طی مراسم گشایش هجدهمین دوره مجلس شورای ملی و اولین دوره مجلس سنا، شاه از اینکه توانسته بود بر دولت دکتر مصدق و طرفدارانش که به گفته او، بساط آزادی و دموکراسی را از عرصه کشور برچیده بودند به طور قهرآمیزی غلبه

کند، اظهار خوشوقتی کرد و این اقدام را صرفا در جهت اعاده آزادی ملت و نظام مشروطیت

تحلیل نمود و در این میان، به ویژه از خود بسیار متشکر بود که پس از آن همه مشکلاتی که در دوره زمامداری مصدق دامنگیرش شده بود، باز هم خود را نگاهبان دستاوردهای انقلاب مشروطه می شناسد و وعده داد که در آینده هم به سیاستهایش در «نگاهبانی اساس مشروطیت» وفادار خواهد ماند.(2) اولین بار در 11 تیر 1333، بود که شاه اصطلاح جدید «مسلک ناسیونالیسم مثبت ملی» را در سخنانش به کار برد که گاه فقط در عبارت «ناسیونالیسم

مثبت» خلاصه می شد. شاه این واژه را در توصیف دلایل وفاداری مردم در جریان کودتای 28 مرداد 1332 از خود ذکر کرد و یادآور شد که «ما باید پیرو یک مسلک سیاسی هم باشیم که به عقیده من آن مسلک ناسیونالیسم مثبت ملی است که قیام 28 مرداد [1332] هم از آن سرچشمه

می گیرد و مشاهده شد در هفته ای که من در ایران نبودم چطور مردم بساط کسانی را که مملکت را به آن روز انداخته بودند و از اصول نهضت حقیقی منحرف شده بودند برچید.» با این تلقی، شاه، تمامی کسانی را که راهی دیگر در پیش گرفته بودند، سرزنش کرد و آنان را از شمار ملی گرایان واقعی خارج نمود و وابسته به «مکتب منحرفین» دانست.(3) شاه طی نخستین مراسمی که پس از کودتا، در 14 مرداد 1333 به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب مشروطیت برگزار شده بود، تبعیت و عمل به «قانون اساسی و اصول مشروطیت» را «یگانه ضامن رشد و

1- . همان، جلد دوم، صص 1414- 1417.
2- . همان، جلد دوم، صص 1445- 1447.
3- . همان، جلد دوم، صص 1463- 1465.