پژوهشی در اعجاز علمی قرآن صفحه 42

مفسران دو احتمال در مورد کلمه «برهان» در این آیه مطرح کرده اند، یکی قرآن و دیگری پیامبر (صلی الله علیه و آله) (1)و این در حالی است که قرآن معجزه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) است.

د: «سلطان» :

سلطان از نظر لغوی به معنای تسلط قهری است و به دلیل و حجت نیز سلطان گویند چون بر قلوب افراد مسلط می شود. (2)قرآن کریم در برخی آیات تعبیر «سلطان» را در مورد معجزه به کار برده است. مثال: قالَتْ لَهُمْ رُسُلُهُمْ إِنْ نَحْنُ إِلاّ بَشَرٌ مِثْلُکُمْ وَ لکِنَّ اَللّهَ یَمُنُّ عَلی مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ ما کانَ لَنا أَنْ نَأْتِیَکُمْ بِسُلْطانٍ إِلاّ بِإِذْنِ اَللّهِ. . . (3)«پیامبرانشان به آنها گفتند درست است که ما بشری همانند شما هستیم ولی خداوند بر هرکس از بندگانش بخواهد (و شایسته بیند) نعمت می بخشد (و مقام رسالت عطا می کند) و ما هرگز نمی توانیم معجزه ای جز به فرمان خدا بیاوریم.» (4)

ه: «معجزه» :

این واژه از ریشه «عجز» است. لغویین معانی و استعمالات متعددی برای آن شمرده اند: 1. برخی ریشه این لغت را به معنای «تأخر از چیزی» می دانند و ازاین رو در مورد آخر و پشت هر چیزی به کار می رود. (5)2. گروهی از لغویین اصل این لغت را به معنای «ضعف» می دانند. (6)لغت «عاجز» از همین معناست و به زنان کهن سال نیز «عجوز» گویند. 3. برخی لغویین آن را به معنای فوت چیزی (از دست رفتن) می دانند. (7)4. برخی لغویین آن را به معنای «یافتن ضعف در دیگری» دانسته اند. (8)5. برخی لغویین آن را به معنای «ایجاد ضعف در دیگری» دانسته اند. (9)

1- 1) المیزان، ج 5، ص 160.
2- 2) مفردات راغب، ماده سلط.
3- 3) ابراهیم/11.
4- 4) تفسیر نمونه نیز کلمه سلطان را در این آیه به معنای معجزه دانسته است (نمونه، ج 10، ص 293)
5- 5) ر. ک: مفردات راغب اصفهانی و نیز ابن فارس، مقاییس اللغه، این معنا را در یکی از دو معنای اصلی بیان می کند.
6- 6) مفردات راغب این را به معنای ثانوی لغت عجز می داند ولی مقاییس آن را یکی از دو معنای اصلی می داند.
7- 7) ر. ک: فیومی، مصباح اللغه و اقرب الموارد، ج 2، ماده عجز، (این معنا در هنگامی است که در مورد اشیاء بکار رود-اعجزه شیء)
8- 8) همان (این معنا هنگامی است که در باب افعال به کار رود-أعجزت زیدا)
9- 9) همان (این معنا هنگامی است که باب تفعیل به کار رود-عجّزته تعجیزا)