مناجات منتظران جلد 1 صفحه 108

1- مکارم الاخلاق، ص469.

2- اصول کافی، کتاب الدُّعاء، باب الاقبال علی الدُّعاء، ح3.

3- ظَن الشیءِ ظنّاً؛ عَلِمَهُ بِغَیرِ یَقینٍ وَ قَد تَأتی بِمَعنی الیَقینِ وَ فِی التّنزیلِ العَزیزِ: قالَ الّذینَ یَظُنُّونَ أنَّهُم مُلاقُو اِلَیهِ. (المعجم الوسیط، ص578) در آیه شریفه روشن است که مقصود کسانی هستند که یقین به لقای الهی و مبعوث شدن در پیشگاه او دارند و صرفاً ظنّ و گمان.

معنای یقین به کار رفته است. لذا در ترجمه چنین آوردیم که: یقین کن نیازت دشم در است. دَم در بودن حاجت کنایه از بسیار نزدیک بودن زمان برآورده شدن آن است. با اقبال قلبی در حال دعا امید به اجابت بسیار بسیار بالا می رود.

امام صادق علیه السلام تعبیر دیگری را در همین خصوص از جدّ شریف خویش حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام نقل فرموده اند:

لا یَقبَلُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ دُعاءَ قَلبٍ لاهٍ.(1)

خدای عزّ و جل دعای دل غافل را نمی پذیرد.

«لهو» به معنای مشغولیّت و سرگرمی قلبی است. کسی که خداوند را می خواند امّا دلش مشغول و قلبش سرگرم چیزی غیر خدا و آنچه به زبان می آورد باشد؛ دعایش فاقد روح عبادت - حضور قلب - است و بنابراین عملش در درگاه الهی پذیرفته نیست. چنین عملی از طرف خداوند پاسخ ندارد و لذا دعای بدون حضور قلب، مشمول وعده اجابت قرار نمی گیرد.

شرط دوم دعا: رقّت قلب

دومین شرطی که برای اجابت دعا ذکر شده، این است که شخص در حال دعا دارای دلی نرم باشد و به عبارت دیگر با حال قساوت قلب دعا نکند. به فرمایش امام صادق علیه السلام دعا از روی قساوت قلب مستجاب نمی گردد.

اِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ لا یَستَجیبُ دُعاءً بِظَهرِ قَلبٍ قاسٍ.(2)

همانا خدای عزّ و جل دعایی را که برخاسته از دل سخت باشد، مستجاب نمی فرماید.

قساوت به معنای سختی و عدم انعطاف است. قسیّ القلب به کسی گفته می شود که دلسوزی و شفقت در وجودش نیست و دلش به رحم نمی آید. نقطه مقابل این حالت،4.