- مقدمه 1
- پیش گفتار 2
- بخش اول: دعا در اعتقاد، عمل و اجابت 8
- معنای دقیق عبادت 8
- اشاره 8
- فصل 1- جایگاه اعتقادی دعا 8
- دعا: برترین عبادت 11
- سؤال به همراه دعا 12
- محبوب ترین و مبغوض ترین عمل 13
- فضل الهی در فتح باب دعا 15
- اشاره 15
- بالاترین تقرّب به خدا از طریق اهل دعا شدن 17
- اشاره 17
- انگیزه ی دعا: محتاج دیدن خود به خداوند 20
- دعا: مغز عبادت 22
- تعمیم دعا به امور کوچک و بزرگ 23
- یکسان بودن حال بلا و عافیت در لزوم دعا 27
- برتری دعا بر تلاوت قرآن 29
- الهام و اعطای دعا 31
- ترک دعا؛ معصیت و گناه 32
- لزوم فراگیر شدن دعا در همه شؤون زندگی 33
- منافات نداشتن دعا با کار و زندگی 34
- اشاره 38
- فصل 2- آثار و نتایج دعا 38
- 1- وسیله ی پیروزی و مایه ی دلگرمی (سلاح) 38
- روزی مادّی و معنوی 41
- 2- سرازیر شدن روزی 41
- اشاره 41
- دعا به همراه تلاش برای تحصیل روزی 43
- 3- شفای همه ی دردها 47
- رسیدن به موفقیّت و رستگاری 47
- اشاره 49
- 5- رفع بلاهای نازل شده 49
- وجود و عدم دعا نشانه ی کوتاه یا بلند بودن مدّت بلا 51
- 6- دفع بلای مقدّر 53
- 7- دفع بلای غیر مقدّر 56
- اشاره 56
- گناه: منشأ بلا و مصیبت 59
- طلب مغفرت و عافیت 61
- دفع بلا از اهل دعا 64
- اشاره 66
- فصل 3- اجابت دعا 66
- معنای عامّ اجابت 66
- اشاره 68
- انواع اجابت مثبت 68
- 1- برآوردن حاجت در دنیا 68
- 2- عطای بهتر 69
- 3- رفع بلا یا دفع شر 70
- 4- کفّاره ی گناهان 71
- 5- ذخیره ی آخرت 72
- اجابت نکردن مثبت دعا 75
- تأخیر در اجابت دعا 77
- اشاره 77
- تعجیل منفی در اجابت دعا 77
- انواع تأخیر در اجابت 78
- نهی از استعجال در اجابت دعا 80
- باز بودن باب اجابت دعا 83
- مخفی بودن اجابت در دعاها 86
- معنای مشروط بودن اجابت 88
- اشاره 88
- شرایط اجابت 88
- شرط اوّل دعاکننده: معرفت خداوند 89
- شرط دوم دعاکننده: تقوی- وفا به عهد الهی 94
- شرط سوم دعاکننده: کسب حلال 99
- شرط چهارم دعاکننده: دعا در حال عافیت 102
- شرط اوّل دعا: اقبال قلبی 105
- شرط دوم دعا: رقّت قلب 108
- اشاره 111
- موانع اجابت 111
- اوّلین مانع اجابت: پاک نبودن دل 111
- دومین مانع اجابت: حقّ الناس 113
- سومین مانع اجابت: گناه 115
- مانع چهارم اجابت: مخالفت با حکمت 118
- مانع پنجم اجابت: کوتاهی در ایجاد اسباب 120
- مانع ششم اجابت: ترک امر به معروف و نهی از منکر 122
- مانع هفتم اجابت: اهل شراب یا آلات موسیقی یا قمار بودن 123
- مانع شدن از اجابت در فرض عدل الهی 123
- اشاره 125
- 1- دعا یا نفرین پدر در حقّ فرزند 125
- اجابت شوندگان 125
- 2- دعا یا نفرین مظلوم 126
- 3- دعا یا نفرین مؤمن در مورد کسی که به او نیکی یا بدی نموده 127
- 5- دعای فرزند نیکوکار در حقّ پدرش 128
- 4- دعای امام عادل در حقّ رعیّت 128
- 7- دعای روزه دار 129
- 6- دعای عمره گزار 129
- 8- دعای حج گزار 130
- 10- دعای مریض 131
- 9- دعای جهادکننده در راه خدا 131
- 11- دعا پشت سر دیگران 132
- 12- دعای فقیر مؤمن 134
- 13- دعای کودکان امّت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم 134
- 14- دعای مسافر 135
- 15- دعای قاری قرآن 135
- اشاره 136
- فصل 4- آداب دعا 136
- 1- یأس از خلق 136
- 2- رضا به قضای الهی 138
- 3- یقین به اجابت 139
- 4- مقدّم نمودن نماز 140
- 6- مقدّم کردن حمد و ثنای الهی 142
- 5- شروع با بسم الله الرّحمن الرّحیم 142
- 7- یاد کردن از نعمت های الهی و شکر آنها 143
- 8- ذکر صلوات بر پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم و آل او علیهم السّلام 145
- 9- توسّل به اهل بیت علیهم السّلام 149
- 10- اقرار به گناهان و استغفار از آنها 152
- 11- تعمیم دادن در دعا 156
- 12- دعا کردن پنهانی 158
- 13- جمعی دعا کردن 159
- 14- اصرار و الحاح در دعا 161
- 15- گریستن (بکاء) 164
- اشاره 164
- تباکی 165
- گریه از خوف خدا 167
- ابتهال 169
- لرزیدن از خوف خدا 169
- 16- اختیار زمان مناسب برای دعا 170
- اشاره 175
- 17- اختیار مکان مناسب برای دعا 175
- مسجد الحرام 176
- حائر حسینی 179
- 18- در دست داشتن انگشتر عقیق و فیروزه 182
- اهمیّت رضا و تسلیم به قضای خداوند 184
- فصل 5- عدم منافات دعا با رضا به قضای الهی 184
- اشاره 184
- توهّم تعارض دعا با مقام رضا و تسلیم 185
- دیدگاه صوفیانه: دعا نکردن نشانه ی تقرّب به خداوند! 188
- عدم اختصاص اشکال صوفیان به دعا 189
- راضی بودن به قضای تشریعی و تکوینی خداوند 190
- دعا: لازمه ی راضی بودن به قضای تشریعی خداوند 191
- معنای صحیح سپردن کامل خود به خدا 193
- دعا: نشانه ی استقلال یا نیاز؟ 195
- ملاک شناخت خیر و شر برای انسان 196
- تأکید بر طلب عافیت از خدا در دعاها 197
- مذمّت حضرت یوسف علیه السلام به خاطر نخواستن عافیت 199
- رابطه ی عافیت طلبی با خیر و شرّ انسان 200
- لزوم توجّه به نحوه ی صحیح دعا کردن 202
- دعای شر به سبب عدم معرفت عمیق 204
- محبوبیّت دعا برای رفع بلا نزد خداوند 206
- نقد منطق صوفیان در دعا نکردن 211
- عدم امکان تقرّب به خدا با اعراض از دعا 213
- رابطه ی مهر یا قهر خداوند با وظیفه ی دعا کردن 216
1- حدیث بندگی و دلبردگی، ص231.
اِنَّ الّذینَ یَستَکبِرُونَ عَن عِبادَتی سَیَدخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرین.(1)
همانا کسانی که از عبادت من سرباز زنند، با خواری وارد جهنّم خواهند شد.
دانسته شده است.(2) یعنی از بدترین انواع استکبار و سرباز زدن از چتر بندگی خداوند، این است که انسان خود را محتاج دعا نبیند، هرچند که بهانه و مستمسک آن را، رایحه استقلال دعاکننده از خداوند بداند! فاعتَبِرُوا یا اُولِی الأبصار!
ملاک شناخت خیر و شر برای انسان
بهانه دیگری که برای شانه خالی کردن از دعا مطرح شده، این است که ادّعا می شود: اولیای الهی خیر و شرّی برای خود نمی شناسند که بخواهند برای دفع آن شر دعا کنند. عبارت این بود:
آنها چنان هستی را پیچیده می بینند که نمی دانند اصلاً چه چیز برایشان نیکو و چه چیز بد است تا با دعا دفع آن را بخواهند.(3)
این عبارت چنین القا می کند که انسان ها در درجات بالای تقرّب به خداوند به جایی می رسند که به خاطر فانی شدن در او، اصلاً خوب و بدی برای خود نمی شناسند. ما برای قضاوت صحیح در این مورد باید به تحلیل مسأله بپردازیم. آیا بندگان به طور کلّی از خیر و شرّ خود آگاه هستند یا خیر؟ و آیا با تقرّب بیشتر به خداوند در این امر تغییری حاصل می شود؟
در پاسخ به این پرسش ها باید به ملاک خیر و شر برای انسان توجّه کنیم. در یک کلام می توانیم بگوییم که آنچه خداوند برای انسان می پسندد، خیر او و آنچه نمی پسندد شرّ اوست و تنها معیار خیر و شر همین است. در دیدگاه الهی هر معیار دیگری که مطرح شود باید در نهایت به همین ملاک برگردد. و هیچ امری جز رضا و سخط پروردگار نمی تواند خیر و شر را برای انسان معیّن کند. بر این اساس بندگان خدا0.