پژوهشی در علوم قرآن صفحه 111

به صورت غلط قرائت می کند. این نوع اختلاف هم مورد توجه نیست.

ج: ش_ک_ل دی_گ_ر اخ_تلاف این است که دو اعراب یا بیشتر، از یک حرف به عنوان قرائت اصلی آن م_ط_رح ش_ود، ت_م_ام آن قرائت ها را صحیح بداند. حال یا به عنوان این که همۀ آنها قرآن هستند یا ای_ن ک_ه ی_کی از آنها قرآن است. محور بحث اختلاف قرائت که مردود شناخته شد این نوع اختلاف اس_ت. ع_امل این نوع اختلاف را در دو چیز می توان جستجو کرد. یکی اجتهاد و برداشت از روایات ن_ب_وی صلی الله علیه و آله و سلم ی_ا ائم_ه علیهم السلام ک_ه ق_رائت های گوناگون را طرح نموده اند، دوم برداشت از روایات أحرف سبعه که برخی این روایات را دست آویز قرار داده و قرائت های گوناگون را تجویز نموده اند.

از بحث های گ_ذش_ت_ه ض_ع_ف عامل اول روشن شد. زیرا که این احتمال یک برداشت خلاف اصول محاوره ای از روایات است و مورد پذیرش نیست. روایاتی که از رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده و نیز روایات ائمه اطهار (علیهم السلام) ک_ه ب_رخی از آنها طرح شد، اختلاف قرائت را رد می کنند. در خلال سخن به بی پایگی عامل دوم نیز اش_اره ش_د، در ع_ی_ن ح_ال به لحاظ اهمیت این عامل و برای آشنایی بیشتر با آن، قدری بیشتر در این باره سخن می گوییم.

روایات اَحرف سَبعه

روای_ات م_ت_عددی در کتاب های روایی اهل سنت و نیز برخی کتاب های شیعه وارد شده است، که ق_رآن ب_ر ه_ف_ت ح_رف ن_ازل ش_ده اس_ت، ع_ن ال_ن_ب_ی صلی الله علیه و آله و سلم ق_ال: ان_زل ال_ق_رآن علی سبعه احرف. (1) «از رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم نقل می کنند که قرآن را بر هفت حرف نازل نموده است.» ع_ن النبی صلی الله علیه و آله و سلم نزل القرآن من سبعه ابواب و علی سبعه احرف. (2) «قرآن از هفت در بر هفت حرف نازل شده است».

از ط_ری_ق شیعه نیز روایاتی به همین مضمون نقل شده است، عن ابی عبداللّه علیه السلام اِنّ القرآن نزل علی سبعه أحرف. (3) «از امام صادق علیه السلام نقل می کنند که قرآن بر هفت حرف

1- تفسیر طبری، ج 1، ص 35.
2- همان، ص 43.
3- خصال صدوق، ج 2، ص 358. باب السبعه.