پژوهشی در علوم قرآن صفحه 116

مرحله اول نموده، آنگاه مرحلۀ دوم را طرح م_ی ن_م_ای_یم.

در این مرحله بر این نکته پافشاری شد که یک تلفظ یک قرائت بیشتر پذیرا نیست و ت_ب_ی_ی_ن ش_د که روایاتی که از رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم و یا از ائمه علیهم السلام رسیده است همین موضوع را تأیید می کنند. قرائت قراء سبع را نمی توان به رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم یا ائمه علیهم السلام متصل نمود. در زمان نزول قرآن یک قرائت از قرآن متداول بوده است، در نتیجه یک قرائت در قرآن صحیح است. حال آن قرائت کدام است در مرحله دوم به این موضوع می پردازیم.

تواتر قرآن

اشاره

م_رحله دوم بحث قرائت را از تواتر قرآن شروع می کنیم.

از باورهای قطعی عموم مسلمانان ثبوت قرآن با تواتر است که موجب صیانت آن از هر گونه خطر می باشد. قرآنی که روح الامین بر قلب رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم نازل نموده، همین قرآن است که امروز عموم مسلمانان آن را قرائت می کنند. کلمات و جمله ها و نیز اعراب قرآن امری است که در آن تردید راه ندارد.

معیار این باور حق تواتر قرآن است. زیرا که امر قطعی و باور یقینی باید با برهان قطعی به اثبات برسد. با براهین ظنی نمی توان باور قطعی و یقینی فراهم آورد. به همین خاطر است که عموم مسلمانان به ویژه فقها و محققان علوم قرآنی بر موضوع تواتر قرآن پافشاری دارند. و بر این اعتقاد حق هستند که قرآن از طریق امارات ظنی ثابت نمی شود. بلکه ثبوت قرآن به تواتر و برهان قطعی است. بر این اساس قرآن با خبر رواحد موثق و یا شهادت دو نفر عادل یا سایر راه های ظنی ثابت نمی شود. تنها راه ثبوت قرآن تواتر آن است که همگان بر آن اتفاق دارند. و تصریح می کنند که حتی شؤون قرآن مانند اعراب و قرائت آن به غیر تواتر ثابت نمی شود.

بر این اساس همین نکته است که فقها بر تواتر قرآن حتی قرائت قراء سبع اصرار می ورزند و می گویند در ثبوت قرآن تواتر شرط است که نمونه هایی از اجماع و تواتر در همین بخش عنوان شده است. فقها بر این نکته تصریح دارند که شهادت فردی حتی مانند شهید پذیرفته نیست. چنان چه علامه و صاحب مدارک و محقق اردبیلی و بسیای دیگری بر این