پژوهشی در علوم قرآن صفحه 117

نکته اصرار دارند، لا تکفی شهاده الشهید، یا شهاده الشهید غیر کافیه لا شتراط التواتر فی القرآن. (1) همان نکته ای که محقق فرزانه محمد جواد بلاغی می فرماید، من اجل تواتر القرآن بین عامه المسلمین جیلاً بعد جیلٍ... . (2)

البته بخشی از این ادعا مورد نقد است که تواتر قرآن به معنای تواتر قرائت های متفاوت در قرآن نیست. بلکه تواتر قرآن تواتر یک قرائت را همراه و ملازمه دارد. و بدین خاطر تواتر قراء سبع امری موهوم بوده، در عین حال که تواتر اصل قرآن با اعراب و قرائت اصلی آن امری قطعی می باشد.

سبب تواتر

به لحاظ جاذبه فوق العاده قرآن و تشویق خود قرآن و نیز به لحاظ اه_ت_م_ام رس_ول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم ب_ه قرآن، قرآن از هنگام نزول در بین م_س_لمانان به صورت گسترده مطرح بود. در صدر اسلام سخن روز مردم چه مؤمن و چه مخالف ق_رآن ب_ود، وق_ت_ی سوره ای نازل می شد، مؤمن با شوق و حرص وصف ناشدنی به سوی آن شتاب می کرد و قرآن را از دو لب رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم می گرفت و در قلب و سینۀ خود جا می داد. مخالف نیز به لحاظ اعجاب ها و زیبایی های قرآن شیفته آن می شد. و همواره در هر محفلی سخن از قرآن بود.

ق_رآن ب_ه ن_وعی در بین مسلمانان مطرح بود که تمام حدود آن را کاملاً و دقیقاً می شناختند و به ح_روف و ک_ل_م_ات و اع_راب آن ک_املاً آگاه بودند، به گونه ای که اگر کسی کلمه ای را اشتباه م_ی گفت یا اعرابی را اشتباه قرائت می کرد، همگان متوجه می شدند و او را به اشتباهش گوش زد م_ی کردند. در محفل مسلمانان شیرین ترین سخن قرآن بود. در مسجد و منزل آوای ملکوتی قرآن ب_ل_ن_د ب_ود. و فضای مکه و مدینه عطر آگین از قرائت و حفظ قرآن بود. قرآن در بین مسلمانان با ح_دود و ش_ؤون_ش در ح_د ت_واتر مطرح بود. عامل اصلی بقای قرآن و حفاظت آن از هر گونه خطر تحریف، همین تواتر آن است. و هیچ