پژوهشی در علوم قرآن صفحه 124

قرائت های حاشیه ای

ت_ا ای_ن قسمت نوشتار این نتیجه را می توان گرفت که قرائت های متفاوت از قرآن در حاشیه بوده اند، و ح_ت_ی م_شهورترین قرائت متفاوت، بر قرائت اصلی آسیب وارد نساخته است. به عنوان ن_مونه معروف ترین قرائت در مقابل قرائت متواتر، در آیه «مالِکِ الیوم الدین» است. که قرائت اصلی «م_ال_ک» و قرائت دیگر که معروف است، «مَلِک» می باشد. در عین حال، این قرائت، هیچ گاه به ق_رائت م_ت_وات_ر آسیب نزده است و هیچ گاه ملک یوم الدین متواتر نشده است. بلکه عموم مسلمانان همان «مالک یوم الدین» قرائت می کنند. در گوشه و کنار، برخی «ملک» قرائت می نمایند. و یا احیاناً برحی از چاپ های قرآن در اثر کژراهگی ملک هم می نویسند.

با این حال هیچ کدام از این عوامل باعث نشده است «ملک» متواتر شود و «مالک» از تواتر حذف شود. بلکه هر نقطه از جامعه اسلامی که بروی و به قرائت هر مسلمانی گوش فرادهی مالک قرائت می کند. و این نکته آشکار و بدون تردید است. لیکن طرح نکته دیگری نیز لازم به نظر می رسد که چرا بسیاری از فقهای فریقین قرائت های گوناگون از قرآن را جایز می شمارند؟

فقهاء و قراء سبع

در پاسخ این سؤال می توان گفت فرق عمده بین فقهای اهل سنت و شیعه در این رابطه وجود دارد. ف_ق_ه_ای اه_ل س_نت و نیز برخی محققان علوم قرآنی بر اساس این که روایات نزول قرآن بر احرف سبعه را ص_ح_یح می پندارند می گویند قرائت های گوناگون همه قرآن هستند. بر همین اساس قرائت برطبق همه آنها حتی ق_رائت ه_ای غ_ی_ر س_ب_عه هم جایز دانسته و همه آنها را قرآن می دانند.

ابن جزری می گوید: کل قرائه وافقت ال_ع_ربیه و لو بوجه و وافقت احد مصاحف العثمانیه، لا یجوز ردها من الاحرف السبعه التی نزلت بها ال_ق_رآن. (1) «ه_ر ق_رائت_ی ک_ه م_واف_ق