پژوهشی در علوم قرآن صفحه 130

مثل جامع المقاصد کرکی رحمت الله علیه، روض الجنان شهید، مدارک الاحکام، و مفتاح الکرامه مطرح می باشد. در واقع نقل اجماع (اجماع منقول) جمعی از فقها متأخرین می باشد. به چنین اجماع منقول نقل به برخی از متأخرین تا چه مقدار می توان به عنوان دلل فقهی مستقل اعتماد نمود؟!

بر این اساس اجماع محصل به ویژه اجماع قدماء و پیشینیان از فقها در مسئله شکل نمی گیرد. تنها اجماع منقول برخی از متأخرین مطرح است. زیرا مسئله کتاب های فقهی پیشینیان مطرح نیست و بسیاری از فقها که اسامی برخی از آنها آورده شد، مخالف اجماع و مخالف تواتر هستند.

افزون بر اینها در مورد مسئله روایات فراوانی وجود دارد که ممکن است مستند فقها در این فتوا آن روایات باشد نه اجماع. و به همین خاطر فقهای معاصر مانند محقق خویی به اجماع اعتماد نمی کند، دلیل مگر مانند سیره را مطرح می سازد.

توجیه تواتر

اشاره

اما تواتر به قرائت های هفتگانه همان گونه که مطرح شد، پایه و اساس نمی تواند داشته باشد. زیرا بر این مطلب برهان اقامه شد که تنها یک قرائت در قرآن صحیح می باشد. و بدین خاطر تنها یک قرائت می تواند متواتر باشد. زیرا تواتر بیش از یک قرائت دلیل بر تکاذب آنها می باشد. وقتی یک قرائت صحیح باشد تواتر قرائت دیگر قهراً باطل است و نمی تواند شکل بگیرد. بر این اساس شکل گیری تواتر بر بیش از قرائت صحیح قرآن امری موهوم می باشد. به همین علت است که در شکل گیری تواتر فقها تردید می کنند.

و بسیاری از آنان تواتر قرائت های هفتگان را منکر می باشند. صاحب جواهر در این باره «بسیاری از علمای شیعه و اهل سنت و اهل سنت تواتر را انکار می کنند.»

و به همین علت مدعیان تواتر هم به نوعی تواتر را توجیه می کنند که منظور از تواتر این قرائات به رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم نمی باشد. که به دو توجیه از زبان فقها اشاره می شود. فقها می فرمایند