پژوهشی در علوم قرآن صفحه 148

به همین جهت آیه مبارکه آشکارا و با لحن شدید این خطر را گوشزد می کند و هشدار می دهد که گرفتار این دام نشوید، فاما الذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنه و ابتغاء تأویله. «آنان که در قلب هایشان انحراف است، از متشابه پیروی می کنند، تا بتوانند فتنه انگیزی کنند و قرآن را تفسیر به رای نمایند.»

قرآن چون نور و کتاب رهنمود است. به خوبی تحلیل می نماید که انسان دین پرور و مذهب ساز و منحرف نه انسان حق باور، برای زمینه سازی انحراف پیرو آیه های متشابه است. چون در آی_ه ه_ای محکم چنین زمینه وجود ندارد. هر برداشت انحرافی را به آیه محکم نمی توان تحمیل ک_رد. ام_ا در آی_ه ه_ای متشابه این زمینه وجود دارد. برداشت های انحرافی و پیش داوری خود را به آیه م_ت_شابه بهتر می توان تحمیل نمود. از این جهت فتنه انگیزی که باعث تفرقه در بین مردم با ایجاد ف_رق_ه و م_ذه_ب ه_ا م_ی ش_ود، در آی_ات م_ت_ش_اب_ه شکل می گیرد. تفسیر به رأی و تحمیل آن بر قرآن هموارترین راه مذهب تراشی می باشد.

در طول تاریخ نزول قرآن نوع مذهب ها و فرقه ها که پدید آمده است، مانند مذهب جبر، تفویض، تجسیم خدا, حتی وهابیت و ... ناشی از برداشت های سوء و مستقل از آیه های متشابه و احیاناً از روایات متشابه می باشد. این خطر را قرآن هشدار می دهد که آیات متشابه باید به دامن محکم برگردد. پیروی از آیات متشابه بدون بازگشت دادن آنها به محکمات خطر گمراه شدن و گمراه نمودن را به دنبال دارد.

تاویل چیست؟

در بخش محکم و متشابه به لحاظ این که واژه «تأویل» در آیه به کار رفته، سخن از تأویل است. به ه_م_ی_ن س_ب_ب م_ف_س_ران و ن_یز محققان علوم قرآن بحث های گسترده ای در این راستا طرح ن_م_وده ان_د ک_ه ب_ی_ش_تر جنبه تفسیری دارد، نه علوم قرآنی. در عین حال به خاطرآشنایی با این موضوع، خیلی خلاصه به برخی از دیدگاه ها اشاره می شود.

ب_رخ_ی گ_فته اند تأویل همان تفسیر است. «واو» در والراسخون فی العلم، «عاطفه» است.