پژوهشی در علوم قرآن صفحه 155

تعرض به قانون اول است و قانون اول را م_ح_دود ک_رده است. لیکن به صورت اخراج برخی مصادیق که آنها را از شمول قانون منع کرده اس_ت. در ای_ن ن_وع قانون گذاری به قانون اول عام و به دوم خاص می گویند و همانند شیوۀ دوم تعرض به قانون اول است.

4_ ن_وع دیگر تعرض به قانون اول وجود دارد و آن این که به طور کلی از قانون اول صرف نظر کند. م_ان_ن_د این که ابتدا ابلاغ می کند تمام دختران هجده ساله باید به خدمت سربازی بروند. آنگاه چ_ون م_ی ب_یند این قانون بر خلاف مصالح اجتماعی و نیز سیاسی و نظامی است، به طور کلی لغو می کند، که هیچ یک از دختران لارم نیست به سربازی بروند. در این نوع قانون گذاری قانون اول را «نسخ» شده است. که به قانون اول «منسوخ» و قانون دوم «ناسخ» گفته می شود. بدون شک شیوه های اول و دوم و س_وم در ت_شریع قوانین الهی وجود دارد. سخن در مورد شیوه چهارم است. آیا این گونه قانون گذاری در دین آسمانی راه دارد یا ندارد؟

یهود و امکان نسخ

از بیان سابق معلوم شد که نسخ یعنی ازاله حکم. در کاربرد اصطلاحی هم منظور از نسخ همین اس_ت ک_ه ح_کم بعدی به کلی حکم قبلی را لغو کند. برخی مانند یهود به انگیزه سیاسی و مذهبی نسخ را در قانون آسمانی روا نمی دانند. می گویند نسخ قانون ناشی از جهل به عاقبت قانون است. اگ_ر قانون گذار به مصالح و مفاسد قانون آگاهی نداشته باشد و قانون تنظیم شود که تأمین مقاصد را ننماید، مجبور به نسخ آن می شود. چون خدای سبحان آگاه و خبیر است، در مورد شرایع آسمانی نسخ امکان ندارد. این شبهه برای تأمین این انگیزه است که شریعت یهود توسط ادیان بعدی مانند مسیحیت و اسلام نسخ نشده، بلکه دین جاوید است!

از این شبهه می توان پاسخ داد که نسخ تنها ناشی از جهل قانون گذار نمی باشد. بلکه گاهی با این ک_ه قانون موقت است و در زمان مشخص لغو خواهد شد، به صورت همیشگی اعلام می شود، برای آزمون افراد و یا جهات دیگر آن گاه در موعد مقرر نسخ می شود.

بنا براین نسخ با این نوع انگیزه ها در مورد خدای سبحان نیز روا می باشد و به همین