پژوهشی در علوم قرآن صفحه 157

نسخ شده و ن_می توان آنها را به عنوان قرآن تلاوت نمود. لیکن حکم آنها باقی مانده است. این گونه نسخ را اهل س_ن_ت م_ع_تقد هستند و مواردی چون مورد «رجم» را از این قبیل می پندارند که ابتدا قرآن گفته است، الشیخ و الشیخه اذا زنیا فارجموهما البته، «پیر مرد و پیرزن بزهکار، وقتی تن به بزهکاری دادن_د باید رجم (سنگسار) شوند.» اهل سنت این عبارات را به عنوان قرآن تلقی نموده اند که تلاوت آن ن_س_خ ش_ده، ول_ی حُ_ک_م_ش باقی است. (1) اما شیعه این گونه عبارت ها را اصولاً مجعول و س_اخ_تگی می داند. اینها نه قرآن هستند و نه روایت. و حکم زنای محصنه (زنای زن و مرد همسردار) اصولاً در قرآن نیامده است، بلکه روایات آن را بیان نموده است که سنگسار است.

ب: ق_س_م دوم ن_سخ تلاوت و حکم، که هم تلاوت آن و هم حکم نسخ شده باشد، که باز اهل سنت چ_ن_ی_ن معتقد هستند، عبارتی جزء قرآن بوده است، لیکن هم حکم آن و هم تلاوتش به عنوان قرآن نسخ شده است. شیعه این مسائل را تحریف در قرآن می داند و ساختگی. هیچ عبارتی به عنوان قرآن نازل نشده است که در قرآن کنونی وجود نداشته باشد.

ج: ق_س_م سوم نسخ در حکم نه در تلاوت که آیه ای با این که جزء قرآن بوده و حکمی را بیان نموده اس_ت، آی_ه دیگر حکم آن را نسخ نموده، لیکن هر دو آیه به عنوان قرآن باقی می باشند و هر دو آیه را می توان تلاوت نمود. بحث اصلی در ناسخ و منسوخ همین مورد است. آیا آیاتی این چنینی وجود دارد یا خیر؟

م_واردی گ_ف_ت_ه شده است که از این نوع نسخ در قرآن وجود دارد. قبل از پرداختن به آنها اقسام ناسخ را بررسی می نماییم.

اقسام ناسخ

وق_ت_ی دل_ی_ل حکمی می خواهد دلیل حکم قبلی را نسخ کند، از لحاظ اعتبار یا باید برتر باشد و یا حداقل همتراز آن دلیل حکم باشد. اگر دلیلی از لحاظ اعتبار کمتر باشد، نمی تواند دلیل قوی تر را ن_س_خ ک_ن_د. بنابراین خبر واحد خبری که به حد تواتر نرسد و سند و اتصال آن به رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم یا ائم_ه علیهم السلام یقینی نباشد، نمی تواند آیه های قرآن را نسخ کند. گرچه