پژوهشی در علوم قرآن صفحه 178

اعجاز هیچ گونه محدودیت ندارد. با اذن خدای سبحان در هر موردی ک_ه ص_لاح ب_اشد اعجاز تحقق می یابد. اعجاز قابل یادگیری نیست.

همچنین اعجاز سبب غالب است و هیچ گ_اه م_غ_لوب عوامل دیگر قرار نمی گیرد. اما سحر چه بسا مغلوب واقع شده و عامل دیگری مانع تأثیر ساحر شود و لو روش خاص خود را به کار گرفته باشد.

اف_زون ب_ر اینها تأثیر سحر در محدوده تصور و خیال انسان است، نه واقعیات خارجی ساحر با وِرد و اع_م_ال م_خصوص خود، توهماتی در خیال طرف پدید می آورد، به طوری که واقع را خلاف تصور م_ی ک_ن_د. ط_ن_اب آرام روی زم_ی_ن را م_ار در ح_رک_ت م_ی پ_ن_دارد. که تصرف در خیال و چشم بندی است، فلمّا القوا سحروا اعین الناس و استرهبوهم (1)؛«هنگامی که ساحران ابزار خود را افکندند چشمان مردم را سحر کردند و مردم را شدید ترساندند.» ف_اذا ح_ب_الهم و عصیهم یخیل الیه من سحرهم أنها تسعی (2)؛ «آن هنگام طناب ها و عصاهای خود را انداختند، باعث تاثیر در خیال شدند که رسنها و چوبها با سرعت در حرکت اند».

ام_ا م_ح_دوده ت_أث_ی_ر اع_ج_از واق_ع_ی_ت خ_ارج اس_ت، یعنی در خارج عصا واقعاً تبدیل به اژدها می شود، فالقی عصاه فاذا هی ثعبان مبین (3)؛ «وقتی عصا را افکند (موسی) ناگهان اژدهایی آشکار شد.» فالقی موسی عصاه فاذا هی تلقف ما یأفکون (4)؛ «هنگامی که موسی عصای خود را انداخت همه سحر آنها را بلعید»، این تفاوتها تنها فرق اعجاز با سحر نیست بلکه نوع علوم غریبه این تفاوت ها را با اعجاز دارند.

ابعاد اعجاز قرآن

اشاره

زی_بایی قرآن آن چنان ابعاد گوناگون دارد که نمی توان آن را در چند محور خلاصه

1- اعراف، 116.
2- طه، 66.
3- اعراف، 107.
4- شعراء، 45.