پژوهشی در علوم قرآن صفحه 194

قرآن و استعاره

استعاره به معنای عاریه گرفتن است. در مواردی که کاربرد واژه با معنای اصلی آن کاملاً متفاوت بوده به طوری که نسبت به معنا بیگانه به حساب آید، و کاربرد لفظ در آن معنا عاریه گرفتن لفظ ب_اشد، استعاره گفته می شود. استعاره از ترفندهایی است که ظرافت و زیبایی ویژه به ظاهر سخن می دهد. استعاره های قرآن به لحاظ توجه به تمام ریزه کاری ها و رموز و رعایت سایر محورهای زی_ب_ایی در حد اعجاز است به طوری که کسی را توان همانند سازی تعبیرهای قرآن نیست. با توضیح چند نمونه ممکن است این نکته بهتر آشکار گردد. ق_رآن در ح_ادث_ه ع_ظ_یم طوفان نوح علیه السلام در آیه : یا ارض ابلعی مائک و یا سماء اقلعی (1) دو استعاره به کار برده است. یکی لفظ «بلع» که در مورد حیوان که طعمه خود را یک مرتبه فرو برد، در م_ورد زم_ین به کار برده است. دیگری واژه «قلع» که به معنای از ریشه کندن چیزی است در م_ورد آس_م_ان ب_ه ک_ار ب_رده اس_ت. آنگاه آبی که تمام سطح کره زمین را فرا گرفته بود، یک مرتبه جابه جا م_ی ش_ود، آبی که از زمین جوشیده بود، توسط زمین بلعیده می شود، آبی که آن را آسمان به سرعت و م_س_تمر باریده است، یک مرتبه ریشه کن می شود. عمق مطلب بی نهایت است. بلعیدن دریاهایی از آب ت_وس_ط زم_ی_نی و ریشه کن شدن آبشارهای آسمان. زیبایی و هماهنگی دو واژه ابلعی با «اقلعی» ب_ی ن_ه_ای_ت اس_ت. ب_ه ط_وری که تمام سخن شناسان مخالف و موافق قرآن، به آن اعتراف دارند؛ ح_ت_ی عنودترین دشمن قرآن مانند «ولید» به زیبایی و بی نظیری آن اعتراف می کند که شرح آن در کتاب «زیباترین سخن» آمده است. (2)

نمونه های دیگر

درون خ_انواده محل آشکار شدن اسرار است. دو همسر به لحاظ تماس نزدیک و