پژوهشی در علوم قرآن صفحه 197

یک پارچه سفید می شود، چین و چروک، پوست صورت و گردن را خشن و زبر می کند، این دو از علامت پیری، تمام سر و صورت را پوشش می دهد. قرآن در این تعبیر ظرافتی بس شگفت به ک_ار ب_رده اس_ت. ای_ن ت_ع_ب_یر در بیان مقصود رسا و روان است و از لحاظ ظاهر لفظ هم زیبا و انیق و با جمله های قبل و بعد منسجم و هماهنگ است. این تعبیر بی نظیر و بی بدیل است که سخن سنجان و ادی_ب_ان را ب_ه اعجاب وا می دارد. بطور یقین در توان بشری نیست که چنین زیبا و عمیق سخن بگوید.

سجع

س_ج_ع در ن_ث_ر م_ان_ند قافیه در شعر است. قافیه بر زیبایی و لطافت شعر می افزاند. سجع موجب موزونی و ظرافت نثر می شود. انسان که زیبا پسندی در سرشت او نهاده شده است، همواره مجذوب پدیده های زیبای نظام هستی و بخصوص زیبایی محض، خدای سبحان، می باشد. هر اثر هنری زیبا به مقدار زیبایی اش مورد توجه انسان است.

سجع از ترفندها و فنون بدیع و آرایه سخن است، که یک سخنور فرزانه و فصیح همواره آن را مورد ت_وجه قرار می دهد. سجع انواع مختلف دارد که برای آشنایی به تمام ابعاد آن به کتاب های ادبیات و معانی و بیان باید مراجعه نمود. لیکن برای اینکه کاربرد این فن بدیع در قرآن نیز قدری آشکار گردد، توضیح مختصر در مورد اقسام سجع داده می شود.

اقسام سجع

اشاره

انواع سجع عبارتند از: سجع متوازی، سجع متوازن، سجع مُطَرَّف. آنچه که سجع قرآن را در هر سه قسم ممتاز می کند انسجام سجع با عمق مفاهیم می باشد.

الف _ سجع متوازی

س_جع متوازی که زیباترین نوع سجع می باشد عبارت است از موزون و متماثل بودن واژه های آخر ج_م_ل_ه ه_ا. ه_م از ل_حاظ وزن (هجا) و هم از لحاظ رَوی (حرف اصلی آخر واژه) مانند آزاد با آباد، ش_اداب ب_ا آداب دل_ی_ر ب_ا ک_ویر. در قرآن این نوع سجع فراوان به چشم