پژوهشی در علوم قرآن صفحه 210

و به حق برای خدا گواهی دهند ولو بر علیه خود یا پدر یا مادر و نزدیکان خود باشد». ع_لاقه به منافع خویش و نزدیکان نباید سبب بیرون رفتن از مدار عدالت شود. منافع شخصی خود، یا ن_زدی_ک_ان و دوس_تان یک انگیزه عمده بر زیر پا نهادن عدالت است، که قرآن از آن پرهیز می دهد.

ان_گ_یزه دوم دشمنی است که چه بسا دشمنی باعث شود که انسان حقوق انسانی دیگران را نادیده گرفته و از این جهت عدالت را پایمال کند، یا ایها الذین امنوا کونوا قوامین للّه شهداء بالقسط و لا یجرمنکم شنئان قوم علی الا تعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی و اتقوا اللّه ان اللّه خبیر بما تعملون. (1) «م_ومنان باید برای خدا بر پا دارنده حق باشند و همواره بر عدالت و قسط شاهد باشند، دشمنی با قومی نباید سبب عدول از مدار عدالت شود، (بلکه عدالت باید حتی نسبت به دشمن رعایت گردد.) که رع_ای_ت ع_دل و حقوق انسانی تقوا پیشه کردن است و خدا هم به عملکرد شماها آگاه است.» خدا نظاره گر است که چگونه عدالت را رعایت می کنید».

احسان

نه تنها عدالت مد نظر قرآن است، بلکه قرآن حتی نسبت به دیگران یعنی آنان که مسلمان نیستند، احسان را روا می دارد و می فرماید نسبت به آنها احسان و نیکی نمایید، لا ینهیکم اللّه عن الذین لم ی_ق_ات_ل_وک_م ف_ی ال_دی_ن و ل_م ی_خ_رج_وک_م من دیارکم اَن تَبرّوهم و تُقسطوا الیهم ان اللّه یحب ال_م_ق_س_طین (2) «با آنان که علیه دین شما در جنگ نیستند و شما را از وطن خود آواره نکرده اند (منظور کفار می باشد) مانعی ندارد که با آنان به نیکی و احسان برخورد کنید و عدالت را در مورد آنها رعایت نمایید، خدا به یقین عدالت پیشگان را دوست دارد.»

ای_ن چ_ن_د اص_ل (حسن معاشرت، پایبندی به پیمانها، رعایت عدالت، احسان) در روابط میان تمام انسانها باید ملاحظه شود. اینها از اصول و معیارها و حقوق بین المللی است که