پژوهشی در علوم قرآن صفحه 220

گردش کرات آسمانی

در م_ورد پ_یدایش و گردش کرات آسمانی دیدگاه های دانش بشری همواره در نوسان و همراه با ن_ظ_رات م_ت_ضاد بوده است، که آیا خورشید ثابت است یا در حرکت؟ آیا ماه و زمین در حرکت هستند؟ حرکت «دوری» دارند یا حرکت «استقامی»؟ سال های سال پندارهای هیئت «بطلمیوسی» بر افکار بشر حاکم بود که آسمان ها را مانند پوست پیاز محیط و محاط بر روی هم قرار گرفته می پنداشتند. زمین را ساکن و مرکز فرض می کردند؛ فلک را یک جسم شفاف و لطیف که ستاره ها همانند نگین نقره کوب بر روی آن کوبیده شده و نقش بسته می پنداشتند. در عصر نزول قرآن هم همین پندارها بر یونان و جزیره العرب و ... حاکم بود. اعتقاد به این پندارها در طول قرون وسطایی هم تداوم داشت. ب_ع_د از رنسانس علمی که از مغرب زمین شروع شد پندارهای قرون وسطایی زیر سوال رفت که علم هیئت و نجوم هم از این رنسانس بی بهره نماند.

بعد از رنسانس دیدگاه های جدید علمی و منطبق بر واقع در مورد گردش ستارگان ابراز شد، به طوری که هیئت بطلیموس سست و بی ارزش گشت. زیرا که بر اساس هیئت جدید دیگر سخن از آسمان های پوست پیازی و نیز وجود جسم شفافی به نام «فلک» که ستارگان بر آن نقش باشند و سکون زمین و ام_ث_ال این مقولات نبود. از این بابت بی پایگی این نظریات آشکار و مبرهن شد. امروزه علم هیئت ه_ی_چ س_تاره ای را ث_ابت نمی داند. به این حقیقت پی برده که تمام ستارگان دم دستی مانند ماه و خورشید و نیز ستارگان دور دست در گردش هستند و حرکت فلکی و دوری دارند.

قرآن از این حقایق سال ها پیش از دانش بشری خبر داده است. قرآن در مورد حرکت دوری آفتاب و ماه و نیز زمین این چنین اظهار نظر می کند، لا ال_شمس ینبغی لها ان تدرک القمر و لا الیل سابق النهار و کل فی فلک یسبحون (1) «نه خورشید به ماه می رسد و نه شب به روز سبقت می گیرد، همه در مدار خاص شناورند». قبل از توضیح آیه مفهوم «فلک» را