پژوهشی در علوم قرآن صفحه 221

بررسی می کنیم.

در عصر ن_زول قرآن در نزد عده ای فلک عبارت از جسم لطیف و شفافی بود که ستارگان بر آن ک_وبیده شده اند. این مضمون با معنای فلک سارش ندارد، زیرا لغت عرب فلک را مدار معنا می کند ن_ه ج_س_م ش_ف_اف، و دان_ش ام_روز ه_م ه_م_ی_ن ح_قیقت را اثبات نموده است. و الفلک مجری الکواکب (1) مفردات فلک را م_دار و مجرای ستارگان معنا می کند. ابن اثیر در نهایه می گوی_د ... ال_ف_لک و هو مدار النجوم من السماء (2) فلک عبارت است از مدار ستارگان آسمان. المنجد می گوید: فلک مدار النجوم (3) فلک یعنی مدار ستارگان. همین معنا را مرحوم شهرستانی در کتاب «الهیئه و الاسلام» از دیگر لغویین نیز نقل می کند. (4) با این تذکر و توضیح کوتاه به آیه برمی گردیم.

پدیده های جوی

ق_رآن ی_ک کتاب علمی مدون متداول نیست که موضوعات خاصی را در فصل مشخص جای داده م_ورد ت_وجه قرار بدهد. روش قرآن در ارائه دیدگاه در موضوعات گوناگون توأم نمودن مطالب ع_ل_م_ی، فلسفی، اجتماعی و اعتقادی با رهنمودها و وعظ در ابواب مختلف است. به همین خاطر نظر و سخن ق_رآن را در موردی خاص هیچ گاه نمی توان از یک آیه به دست آورد. باید تمام مواردی ک_ه ب_ه نحوی از آن موضوع سخن گفته ملاحظه نمود.

در مورد پیدایش پدیده های جوی مانند باد و اب_ر و ب_اران و ارت_ب_اط آن_ه_ا با تابش نور خورشید و شب و روز و گردش زمین و جابه جایی هوا آی_ات ق_رآن اشاراتی دارند که قبل از طرح برخی آیات به توضیحی کوتاه در مورد برخی پدیده های جوی می پردازیم.

باد همان جابه جایی هوا می باشد. تابش مستقیم آفتاب به یک نقطه و نیز تراکم هوا موجب گرمای شدید در یک نقطه می شود. نتابیدن آفتاب در اثر وجود مانع چون ابر و نیز

1- مفردات، ص 385.
2- نهایه، ج 3، ص 472.
3- المنجد، ص 594.
4- اسلام و هیئت ترجمه کتاب مذکور، ص 151.