پژوهشی در علوم قرآن صفحه 241

فرهنگ و زبان عصر نزول پنداشته اند و یا قرآن را کتاب تسامح و مماشات معرفی نموده اند، می پردازیم.

1_ مثال های قرآن

قرآن در تبیین معارف و مقاصد خود از تمثیل و تشبیه، فراوان کمک گرفته است و مطالب عمیق توحیدی و معارف را در قالب مثال در خور فهم همگان قرار داده است. مثال ها و تشبیه های قرآن به دو گونه «عینی» و «فرضی» می باشند.

الف: مثال های عینی، مثالهایی هستند که تحقق خارجی دارند. مانند: ضرب اللّه مثلاً کلمه طیبه کشجره طیبه اصلها ثابت و فرعها فی السماء تؤتی اکلها کل حین. (1) «خدای سبحان مثال می زند که کلمه طیبه همانند درخت طیبه و پاکی است که ریشه های ثابت و استوار و شاخه های آن در آسمان فراز کشیده است و همواره ثمر می دهد.» در این گزینه کلمه حق به درخت استوار تشبیه شده است که درخت این چنین در خارج تحقق دارد.

م_قابل همین نکته مثال دیگر انتخاب می کند: و مثل کلمه خبیثه کشجره خبیثه اجتثت من فوق الارض مالها من قرار. (2) «مثال کلمه خبیثه و باطل همانند درختی خبیث و بی ریشه است که بر روی زمین نهاده شده است که ثبات و استقرار ندارد.» با وزش یک نسیم به چپ و راست مایل می شود. در این مثال گزیده گونه، برای تشبیه بی ثباتی باطل، به چنین درخت بی ثباتی بهره گرفته است. که در خارج این چ_نین درخت فراوان وجود دارد. قرآن در مورد انسان های بی اندیشه که در اثر خود محوری حاضر به اندیشیدن نیستند؛ این گونه مثال انتخاب می کند: مثل الذین حملوا التوریه ثم لم یحملوها کمثل الحمار یحمل اسفاراً، (3) «مثل آنان که کتاب آسمانی تورات بر آنها عرضه شد (علمای یهود) ولی آن را

1- ابراهیم، 25.
2- همان، 26.
3- جمعه، 5.