پژوهشی در علوم قرآن صفحه 245

شیطان زده متخبط است. قرآن می فرماید: الذین یأکلون الربا لایقومون الا کما یقوم الذی یتخبطه الشیطان من المس، (1) «ربا خواران ک_ه تعادل روحی خود را از دست داده اند، نمی ایستند و قوام ندارند جز مانند کسی که شیطان زده شده است».

این گونه انتخاب مثال نه بازتاب فرهنگ زمانه است، نه بی تفاوتی نسبت به واقعیت ها که با کتاب رهنمود سازگار نباشد. بلکه انتخاب گونه هایی است اگر فرضی هم باشد امکان تحقق دارد و ملموس روزم_ره ع_م_وم مردم در هر زمان و مکان است. در آیه انسان ربا خوار که تعادل اقتصادی را از دست داده به انسان مصاب که در اثر دخالت شیطان دچار «صَرع» شده تشبیه شده اس_ت. دخالت شیطان در پیدایش صرع لزوماً به صورت مستقیم نیست. چه بسا عوامل قریب دیگر در آن دخالت داشته باشد. در آیه دخالت شیطان در پیدایش صرع را اشعار دارد. به خصوص اگر م_نظور شیطان جن باشد هیچ بُعدی ندارد. این نکته ای نیست که دانش بشری در صدد طرد آن باشد. زیرا علم تأث_یر شیطان جنی را در پیدایش این گونه پدیده ها به صورت غیر مستقیم و حتی مستقیم نفی نمی کند. بدین خاطر این گونه مثال ها در قرآن برای تبیین حقایق و معارف است،تأثر از فرهنگ زمانه و یا تأیید باورهای باطل یک قوم نمی باشد.

2_ سوگند و نفرین

از شیوه های متداول سخن در بین جوامع، بهره گیری از سوگند و نفرین است. در مواردی برای تثبیت مدعا و یا با شکوه جلوه دادن باوری و یا مقدس معرفی نمودن چیزی یا هدف دیگر سوگند یاد م_ی ک_نند. هر ملتی حق یا باطل بر اساس اعتقادات و باورهای خویش از این شیوه بهره می گیرد. حتی در یک فرهنگ طاغوتی ظلم و ستم این شیوه کاربرد دارد که ساحران فرعون برای بزرگ جلوه دادن س_حر و پیروزی خود و با عظمت طرح نمودن شکوه فرعون، به عزت فرعون قسم یاد می کنند، و بعزه فرعون انا لنحن الغالبون، (2) «سوگند به شکوه فرعون که ما پیروز خواهیم بود». این شیوه زندگی انسان