پژوهشی در علوم قرآن صفحه 250

است و هم با گ_ردش آفتاب سازگار می باشد. لذا سخن قرآن در پدیدار شدن خورشید هماهنگ با هیئت بطلمیوسی نیست.

همچنین طبقات زمین را به انواع خاک های نمناک و شن و ...معنا کردن، مفاد آیه های قرآن ن_یست. حدس و پندار مفسر است. اگر مفسر این گونه تفسیر کرد دلیل برداشت صحیح از ق_رآن ن_یست. اگر اشکال متوجه باشد به برداشت های غلط متوجه است نه به آیه های قرآن. قرآن در این گونه موارد پذیرفتۀ قوم خود را نپذیرفته است. بلکه مخاطب را به واقعیت های هستی رهنمود می نماید. و چون هیئت بطلمیوسی ریشه در فرهنگ مردم حتی مسلمانان داشته برخی آیه ها را به غلط بر این پندارها انطباق داده اند.

5 _ رهنمود به واقعیت ها

اما باورهایی در تأثیر سحر و کهانت و چشم زخم که در قرآن سخن از آنها رفته است و یا سخن از وجود فرشته و جن، سخن از سحر و کهانت و علوم غریبه این چنینی، اختصاص به فرهنگ زمانه ق_رآن ن_دارد. بلکه سابقه طولانی دارد. زیرا اعتقاد به وجود «فرشته و جن» همزمان با زندگی بشر است و اوج برخی از این باورها به قبل از اسلام به زمان حضرت موسی و سلیمان علیه السلام و ... بازگشت دارد.

اف_زون بر این، تأثیر این نوع علوم یک حقیقت است. امر پنداری و خیالی نیست. همان گونه که وجود فرشته و جن یک حقیقت است و تمام ملت ها هم به این واقعیت ها باور دارند. سحر و کهانت در ذهن طرف تأثیر واقعی دارد و در او ایجاد خیال می کند و مسحور را با همان خیال های خویش به هر سو که می خواهد حرکت می دهد. سحر تأثیر در واقعیت خارجی ندارد که خارج را تغییر دهد. لیکن در خیال طرف خود اثر می گذارد، و خیال، خود مرحله ای از واقعیت است: سحروا به اعین الناس و استرهبوهم، (1) «چشمان مردم را سحر کردند و آنها را ترساندند.» فاذا حبالهم و عصیهم یخیل الیه من سحرهم انها تسعی، (2) «از سحر ساحران آن هنگام رسن ها و عصاهای آنها در خیال او (احتمال قوی