پژوهشی در علوم قرآن صفحه 265

است. اگر انتخاب مورد در آیه اسب و استر است پیام اصلی این است: سبحان الذی سخر لنا هذا و ما کنا له مقرنین، می باشد که بر هر مرکب در هر زمانی مستقر شدی مستحب است این جملات را بر زبان آورده و به یاد ولی نعمت که نعمت فراهم آورده باشی بر اسب سوار باشی یا بر هواپیما.

11_ فرهنگ مردگرایی

همین شبهه به گونه ای دیگر در خطاب های قرآن مطرح است. که چون فرهنگ عصر نزول قرآن از یک سو مرد سالاری بود. زورمداری مرد در محیط خانه و جامعه تمام حقوق خانوادگی و اجتماعی و مدنی را از زن سلب کرده بود. قرآن هم همین موضوع را تأیید نموده است، که دیدگاه قرآن در این راستا بازتاب باورهای فرهنگ زمان نزول است که می فرماید: الرجال قوّامون علی النساء، (1) «مردان قوام بر زنان هستند» تدبیر امور زنان به لحاظ سترگی مردان به عهده مردان است. و یا برتری مرد بر زن را صریح می پذیرد، و للرجال علیهن درجه، (2) «مردان درجاتی از برتری بر زنان دارند».

از سوی دیگر روی کرد سخن قرآن همواره مرد است. حتی پیام های مشترک بین زن و مرد، زن را مخاطب قرار نمی دهد. پیام رسانی قرآن به زنان از طریق خطاب به مردهاست. تعبیر «یا ایها الذین آمنوا» که در جای جای قرآن به چشم می خورد خطاب به مردهاست، با این که پیام آن مشترک است. و یا مانند: و لقد خلقناکم ثم صورناکم، (3) «شما را خلق کردیم آنگاه شما را صورت نگاری نمودیم.» و مانند: ان کنتم فی ریب مما نزلنا علی عبدنا ... (4) «اگر شما در مورد قرآنی که بر بنده خویش نازل کرده ایم در شک هستید.» در نوع این موارد خطاب قرآن به مردهاست در عین حال که پیام مشترک است.

1- نساء، 34.
2- بقره، 228.
3- اعراف، 91.
4- بقره، 23.