پژوهشی در علوم قرآن صفحه 279

عترت علیهم السلام و زبان قرآن

امام صادق علیه السلام قرآن را این چنین معرفی می کند: یجری کما یجری الشمس و القمر. (1) «قرآن همانند گردش خورشید و ماه هر روز تازه و جدید است.» سخن او هر روز سخن روز است. اگر قرآن خو گرفته از فرهنگ زمانه خویش بود با کهنه شدن فرهنگ زمانه سخن قرآن نیز کهنه می شد، عن الباقر علیه السلام: و لو ان الآیه اذا نزلت فی قوم ثم مات اولئک ماتت الآیه لما بقی من القرآن شیء و لیکن القرآن یجری اوله علی آخره ما دمت السموات و الارض و لکل قوم آیه یتلوها، (2) قرآن و آیه های آن همواره زنده هستند همانند شب و روز و خورشید و ماه در گردش می باشند. اگر قرآن بازتاب فرهنگ زمان نزول خویش بود با سپری شدن آن زمان عصر قرآن نیز به پایان می رسید. این همان پی آمد تأثر از فرهنگ است، لیکن پذیرش زبان قوم این نوع پی آمدها را ندارد.

زبان دیگر قرآن

آنچه تا کنون گذشت بیان ویژگی های زبان محاوره ای قرآن بود، که قرآن در سخن گفتن با مردم این ویژگی ها را رعایت نموده است و سخنی روان و رسا و مردمی است. به گونه ای که هم عالم و دانشور و هم کارگر و سایر سطوح به قدر فهم خود از آن بهره می گیرند و سفره پرنعمت گسترده است، که هر کس به مقدار اشتهای خویش از آن تناول می کند و هیچ انسان سلیم از کنار این سفره بی بهره برنمی خیزد.

لیکن قرآن را زبان دیگری است که در پایان این بخش به آن نیز اشاره می شود. این زبان با زبان محاوره ای کاملاً متفاوت است. در زبان محاوره ای شرط بهره گیری درک مفهوم سخن قرآن آشنایی با قواعد محاوره بود. اما در فهمیدن زبان دیگر طهارت و تقوا شرط است. سلوک و تزکیه کارساز است. خطاب آن زبان به همگان بود. اما پذیرای این خطاب حق یاوران سالک هستند، که به حقایق این دریای ژرف دسترسی دارند. و تا این