پژوهشی در علوم قرآن صفحه 299

تا افرادی ناآگاه در دام آنها گرفتار نشوند. اینان همان هایی هستند که با پف دهان پر شرر خویش می خواهند نور آفتاب را خاموش کنند که بسی تلاش بی ثمر، یریدون لیطفئوا نور اللّه بافواههم و اللّه متم نوره؛ (1) «اینان تصمیم بر خاموش کردن نور خدا با گفتار و دهان های خویش دارند؛ در صورتی که خدای سبحان نور خود را همواره درخشنده و تابان می نماید، ولو کافران را خ_وش آیند نباشد.»

این افراد همان کسانی اند که عاجزانه در تلاش و چالش مقابله با قرآن ه_س_تند، و الذین سعوا فی آیاتنا معاجزین؛ (2) «آنان که تلاش عاجزانه در برابر آیات ما دارند.» در هر صورت خطر این روش ها همواره بزرگ است. انسان های هوشمند باید از آن برحذر باشند.

ز: تفسیر قرآن به قرآن

از روشهای مهم که سابقه در روایات دارد تفسیر قرآن به قرآن است. چون آیات قرآن به یکدیگر متناظرند و در واقع تعاطف دارند؛ مانند دو آجری که به صورت عمودی به یکدیگر تکیه نموده باشند، آیات قرآن «مثانی» هستند که یکدیگر را معنا می کنند، اللّه نزّل احسن الحدیث کتاباً متشابهاً مثانی؛ (3) «خدای سبحان زیباترین سخن را نازل کرد. کتابی که آیه های آن به یکدیگر تشابه و تناظر دارند و به هم دیگر تکیه نموده اند».

با توجه به این که ویژگی آیات قرآن برای بدست آوردن مفاهیم و مقاصد قرآن باید از آیات مشابه بهره گرفت. با چینش آیات مشابه در کنار هم، امکان دست یابی به مفهوم صحیح خواهد شد. این روش چون به دست آوردن مفاهیم قرآن به خود قرآن تکیه می کند، «تفسیر قرآن به قرآن» است. این روش گرچه در بدست آوردن منظور محاوره ای قرآن خود را بی نیاز از غیر قرآن می بیند؛ لیکن انتخاب این روش لزوماً به معنای بی نیازی قرآن از عترت نمی باشد. زیرا این روش در محورهای گوناگون خود را نیازمند عترت و روایات می بیند.

1- صف، 8.
2- زمر، 23.
3- حج، 51.